Ακολουθήστε μας
Ακρίτας όνταν έλαμνεν, αφκά σην ποταμέαν
επέγνεν κι έρτουν κι έλαμνεν, την ώραν πέντ’ αυλάκια
επέγνεν κι έρτον κι έσπερνεν, εννέα κότια σπόρον
έρθεν πουλίν κι εκόνεψεν, ση ζυγωνί’ την άκραν
και σ’κούται καλοκάθεται, ση ζυγωνί’ την μέσην
Οπίσ’ πουλίν, οπίσ’ πουλίν, μη τρως την βουκεντρέαν
Και το πουλίν κελάηδησεν, ανθρώπινον λαλίαν
Ντο στέκ’ς, ντο στέκ’ς Ακρίτα μου και τίναν αναμένεις
Το ένοικο σ’ εχάλασαν και την καλή σ’ επέραν
και τα μικρά πουλόπα σου, σύρν’ ατα σα περ’βόλια
έλαμνεν: όργωνε
επέγνεν κι έρτουν: πηγαινοερχόταν, δηλαδή οδηγώντας το βοϊδάλετρο κατά τη συνηθισμένη φιδίσια κίνηση των ζευγολατών απ’ τη μια άκρη του χωραφιού στην άλλη
κότια: μονάδα μέτρησης για δημητριακά
ζυγωνί’: του ζυγού
βουκεντρέαν: βουκέντρα είναι ραβδί με αιχμηρή απόληξη με το οποίο κεντρίζουν τα βόδια του αρότρου
ένοικο σ’: το σπίτι, τον οίκο σου
τα πουλόπα: τα μωρά
Σχόλια
Ο Διγενής Ακρίτας πρωταγωνιστεί σε δύο ενότητες τραγουδιών: σ’ αυτά που αναφέρονται στον θάνατό του και σ’ αυτά που η υπόθεσή τους πλέκεται γύρω από το παμπάλαιο και παγκόσμιο θέμα της αρπαγής μιας γυναίκας. Τα τραγούδια της δεύτερης ενότητας χωρίζονται με τη σειρά τους σε δύο ομάδες: σ’ εκείνα όπου ο πάντα ύποπτος εισβολέας Διγενής κλέβει τη μέλλουσα γυναίκα του και σ’ αυτά όπου η ίδια η γυναίκα του Διγενή απάγεται από απελάτες ή Σαρακηνούς ληστές. Η ποντιακή παραλλαγή αρχίζει με τα κλασικά ακριτικά μοτίβα του ζευγολάτη Ακρίτα και του πουλιού που τον ειδοποιεί μιλώντας με ανθρώπινη λαλιά, μοτίβα που συναντάμε και σε τραγούδια για τον θάνατο του Διγενή, με διαφορετικό, εννοείται, το μήνυμα του πουλιού στην κάθε περίπτωση. Με το θέμα της αρπαγής μιας γυναίκας κατά την απουσία του άντρα της ‒στον πόλεμο, στη φυλακή, στο κάτεργο κτλ.‒ είναι συνδεδεμένα πολλά αφηγηματικά τραγούδια, ακριτικά και μη, παλαιότερα και νεότερα, με πλοκή που παραλλάσσει. Ένας παλιός, πολυσήμαντος και διαχρονικός μύθος δείχνει να είναι κι εδώ η κοινή προέλευση όλων αυτών των τραγουδιών, καθώς και πολλών σχετικών παραμυθιών, θρύλων, διηγήσεων γραπτών και προφορικών, όχι μόνο ελληνικών αλλά ευρύτατα διαδεδομένων σε ανατολικές και δυτικές παραδόσεις. Πέρα όμως από το κεντρικό θέμα, πολλά άλλα επιμέρους ποιητικά στοιχεία του τραγουδιού, απότοκα μιας παλιάς και δεξιοτεχνικής αφηγηματικής επικής παράδοσης, του προσδίνουν την ιδιαίτερη εκείνη ακριτική, θα μπορούσαμε να πούμε, αξία, τη δυνατότητα δηλαδή να αποδίδει εντυπωσιακά τον χώρο και τον χρόνο δράσης των ακριτών χωρίς να ανήκει ούτε στον έναν ούτε στον άλλο. Μυθικά πρόσωπα και ονόματα του έπους του Διγενή, οι ενασχολήσεις τους σε καιρό ειρήνης και τα ανδραγαθήματά τους, οι άρχοντες και τα παλάτια τους, τα άλογα και τα πουλιά με ανθρώπινη φωνή, τα άγρια θηρία και οι δράκοι, η ανασφάλεια των συνοριακών επιδρομών, οι απαγωγές και οι αντεκδικήσεις, τα αεικίνητα φουσάτα και οι ακατανίκητοι ήρωες, ένας περιπετειώδης κόσμος που διατρέχει τον χρόνο και παραβιάζει τον χώρο της Ιστορίας, έχουν διαχυθεί μέσα στα τραγούδια, επιζώντας εκεί στις άκρες και τα όρια, όχι τα γεωγραφικά, αλλά τα νοερά της ανθρώπινης ψυχής και φαντασίας.