Γενική Περιγραφή

Εθνικό Πάρκο Στροφυλιάς

Στο βορειοδυτικό άκρο της Πελοποννήσου, από τον Πατραϊκό κόλπο έως λίγο πριν την Κυλλήνη, εκτείνεται η προστατευόμενη περιοχή Δάσους Στροφυλιάς και Λιμνοθάλασσας Κοτύχι. Το μήκος της φτάνει τα 25 χιλιόμετρα, ενώ το πλάτος κυμαίνεται από 0,5 έως 4 χιλιόμετρα περίπου, και εκτείνεται από το ακρωτήριου του Αράξου στο βορρά έως τις Αλυκές Λεχαινών στο νότο και από την Εθνική οδό Πατρών – Πύργου (Ε55) στα ανατολικά έως το θαλάσσιο μέτωπο του Ιονίου πελάγους στα δυτικά. Η προστατευόμενη περιοχή καταλαμβάνει έκταση 160.000 στρ. περίπου, ενώ το Εθνικό Πάρκο, χωρίς τα θαλάσσια οικοσυστήματα, 80.000 στρ. περίπου.

Η προστατευόμενη περιοχή περιλαμβάνει ένα μοναδικά πλούσιο μωσαϊκό ενδιαιτημάτων μεγάλης οικολογικής και αισθητικής αξίας, με χαρακτηριστικούς οικοτόπους τους Υγροτόπους με τις περιβάλλουσες πλημμυρισμένες εκτάσεις, το Δάσος Κουκουναριάς, τις Θίνες και τους Ασβεστολιθικούς λόφους. Τα ενδιαιτήματα αυτά συγκροτούν ένα ενιαίο οικοσύστημα, η διατήρηση και η λειτουργία του οποίου στηρίζεται στην καλή λειτουργία όλων των επιμέρους στοιχείων.

Θεσμικό Πλαίσιο

1974: αναγνωρίστηκε ως Υγρότοπος Διεθνούς Σημασίας και προστατεύεται από τη Σύμβαση Ramsar (Ν.Δ. 191/1974).  

1998: εντάσσεται στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών NATURA 2000 και ορίζονται εντός της Προστατευόμενης Περιοχής 5 τόποι του δικτύου αυτού 2 Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) για τα πουλιά και 3 Ειδικές Ζώνες Διατήρησης (ΕΖΔ) των φυσικών οικοτόπων καθώς και των ειδών άγριας πανίδας και χλωρίδας.

2002: ιδρύθηκε μόνιμο Καταφύγιο Άγριας Ζωής (ΚΑΖ) στις περιοχές Βιοτόπου Δάσους Στροφυλιάς, Λίμνης Προκόπου-Λάμια, σε έκταση εμβαδού 12.500 στρεμ. (Υπ’ αριθ. 3734/2002 απόφαση, [Β΄39])

2002: με το Ν. 3044/2002 (Α΄197) ιδρύεται ο Φορέας Διαχείρισης Υγροτόπων Κοτυχίου-Στροφυλιάς (ΦΔΥΚΣ) μαζί με άλλους 25 Φορείς Διαχείρισης Προστατευόμενων περιοχών.

2009: με την υπ’ αρίθμ. 12365/2009 ΚΥΑ (Δ΄159) χαρακτηρίζονται οι χερσαίες, υδάτινες και θαλάσσιες περιοχές της λιμνοθάλασσας Κοτυχίου, του δάσους Στροφυλιάς και της ευρύτερης περιοχής τους ως «Εθνικό Πάρκο Υγροτόπων Κοτυχίου-Στροφυλιάς», όπου οροθετούνται οι περιοχής σε Ζώνες Προστασίας

-Ζώνη Α’: Περιοχή Προστασίας της Φύσης (80.000 στρ.)

-Ζώνη Α1 (τουριστική εκμετάλλευση)-Γιαννισκάρι, Κουνουπελάκι, Φάλαρη

-Ζώνη ΑΒ1 και ΑΒ2 (καλλιέργειες)

-Ζώνη Β1 (τουριστικές μονάδες)-Καλόγρια

-Ζώνη Β’: Περιφερειακή Ζώνη Προστασίας του Εθνικού Πάρκου

-Ζώνη ΒΑ: Λατομική ζώνη

-Ζώνη Γ’: Ευρύτερη Περιοχή/ Η λεκάνη απορροής της ευρύτερης περιοχής

και γίνεται αναφορά στις επιτρεπόμενες χρήσεις και σε δραστηριότητες που απαγορεύονται ανά Ζώνη. Γενικά, καθορίζονται μέτρα προστασίας και διαχείρισης της ΠΠ (συνολική έκταση Π.Π. 160.000 στρεμμάτων).

2018: με τον Ν.4519/2018 ο Φορέας μετονομάστηκε σε «Φορέας Διαχείρισης Υγροτόπων Κοτυχίου – Στροφυλιάς και Κυπαρισσιακού Κόλπου» (ΦΔΥΚΣ&ΚΚ) και προστέθηκαν ακόμα έξι (6) περιοχές του Ευρωπαϊκού Οικολογικού Δικτύου Natura 2000–GR2330002: ΟΡΟΠΕΔΙΟ ΦΟΛΟΗΣ (ΕΖΔ – ΖΕΠ)

-GR2330003: ΕΚΒΟΛΕΣ (ΔΕΛΤΑ) ΠΗΝΕΙΟΥ (ΕΖΔ)

-GR2330004: ΟΛΥΜΠΙΑ (ΕΖΔ)

-GR2330005: ΘΙΝΕΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΛΙΑΚΟ ΔΑΣΟΣ ΖΑΧΑΡΩΣ, ΛΙΜΝΗ ΚΑΪΑΦΑ, ΣΤΡΟΦΥΛΙΑ, ΚΑΚΟΒΑΤΟΣ (ΕΖΔ)

-GR2330008: ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΟΛΠΟΥ ΚΥΠΑΡΙΣΣΙΑΣ: ΑΚΡ.ΚΑΤΑΚΟΛΟ – ΚΥΠΑΡΙΣΣΙΑ (ΕΖΔ) – θαλάσσιο-

-GR2550005: ΘΙΝΕΣ ΚΥΠΑΡΙΣΣΙΑΣ (ΝΕΟΧΩΡΙ – ΚΥΠΑΡΙΣΣΙΑ) (ΕΖΔ)

ΠΔ Χαρακτηρισμού του Κυπαρισσιακού κόλπου & της ευρύτερης περιοχής του ως «Περιοχή Προστασίας της Φύσης» (ΦΕΚ 391/Δ΄/2018).

Φυσικό Περιβάλλον

ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ

ΥΓΡΟΤΟΠΟΙ

Πολλά μικρά ποτάμια και χείμαρροι τροφοδοτούν την προστατευόμενη περιοχή με γλυκό νερό, το οποίο, εξαιτίας των αμμολόφων, δεν φτάνει στη θάλασσα. Με αυτόν τον τρόπο σχηματίζεται ένα εκτενές υγροτοπικό σύστημα από λιμνοθάλασσες και έλη. Η προστατευόμενη περιοχή του Εθνικού Πάρκου χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη ποικίλων υγροτοπικών συστημάτων υψίστης σημασίας και με οικολογική συνέχεια μεταξύ τους. Συγκεκριμένα, οι λιμνοθάλασσες Κοτύχι, Πρόκοπος, και Άραξος καθώς και το έλος Λάμια προστατεύονται από τη Συνθήκη Ramsar (1971) σύμφωνα με την οποία χαρακτηρίζονται ως υγρότοποι διεθνούς σημασίας και χρήζουν προστασίας.

ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ ΚΟΤΥΧΙ

Η λιμνοθάλασσα Κοτύχι είναι η μεγαλύτερη λιμνοθάλασσα της Πελοποννήσου με έκταση περίπου 7,500 στρέμματα και μέσο βάθος 0.40-1.0 μέτρα. Βρίσκεται βόρεια της περιοχής των Λεχαινών και στα δυτικά χωρίζεται από το Ιόνιο πέλαγος με στενή αμμολωρίδα μήκους 5χλμ.

Πρόκειται για τυπική μεσογειακή λιμνοθάλασσα και αποτελεί έναν σημαντικό τόπο για τη διαχείμαση, μετανάστευση και αναπαραγωγή υδροβίων πτηνών, πολλά από τα οποία βρίσκονται σε χαμηλούς αριθμούς σε άλλες περιοχές της χώρας.

Εκτός από την ορνιθοπανίδα, η λιμνοθάλασσα Κοτύχι είναι σημαντικός τόπος μετανάστευσης και διαβίωσης διαφόρων ειδών ψαριών μέχρι την περίοδο έναρξης της αναπαραγωγικής διαδικασίας όπου μεταναστεύουν στη θάλασσα. Για αυτό το λόγο αποτελεί φυσικό ιχθυοτροφείο το οποίο αξιοποιείται με παραδοσιακές μεθόδους ιχθυοσύλληψης, τα λεγόμενα διβάρια.

ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ ΠΡΟΚΟΠΟΣ

Η λιμνοθάλασσα Πρόκοπος οριοθετείται βόρεια από τα Μαύρα Βουνά και νότια από το έλος Λάμια. Έχει έκταση 1,500 στρέμματα και μέσο βάθος από 0,5- 1,5 μέτρα. Χαρακτηρίζεται από εναλλαγές στο βάθος με λεκάνες-λίμνες ανά διάφορα σημεία. Όπως και στο Κοτύχι, έτσι και στον Πρόκοπο ασκείται ιχθυοκαλλιέργεια εκτατικής μορφής και ιχθυοσύλληψης παραδοσιακής μεθόδου. Ανάμεσα στους θαμώνες της λιμνοθάλασσας Προκόπου συγκαταλέγονται φαλαρίδες (Fulica atra), πάπιες (Anatini, Aythya, κα) ερωδιοί (Ardeidae), νανοβουτηχτάρια (Tachybaptus ruficollis) και καλαμοκανάδες (Himantopus himantopus).

ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ ΆΡΑΞΟΣ (Η ΠΑΠΑ Η ΚΑΛΟΓΡΙΑ)

Στα όρια της προστατευόμενης περιοχής, στο βορειοδυτικό άκρο της Πελοποννήσου βρίσκεται η λιμνοθάλασσα Πάπας ή Άραξος. Έχει έκταση 4.500 στρέμματα και μέσο βάθος 0,5-2,5 μέτρα. Διαχωρίζεται από τον Πατραϊκό κόλπο με μια επιμήκη αμμονησίδα και με εκτενείς αμμοθινικούς σχηματισμούς από το Ιόνιο Πέλαγος. Το νερό είναι υφάλμυρο και σε σχέση με τους υπόλοιπους υγροτόπους, παρουσιάζει υψηλότερη αλατότητα. Μόνιμοι κάτοικοι του Αράξου είναι οι γλάροι (Laridae) και οι ερωδιοί (Ardeidae).

ΈΛΟΣ ΛΑΜΙΑ

Λίγο νοτιότερα από τον Πρόκοπο συναντά κανείς το έλος της Λάμιας, ένα ρηχό βάλτο εκτεταμένης όμως επιφάνειας. Μόνο ένας δρόμος χωρίζει τη Λάμια από τον Πρόκοπο και όταν υπάρχουν πολλές βροχοπτώσεις, τα δύο υγροτοπικά συστήματα επικοινωνούν. Το έλος πήρε το όνομά του από ένα θρύλο που ήθελε το βάλτο να είναι τόπος κατοικίας ενός ξωτικού, της Λάμιας, το οποίο με τις δυνατές του φωνές στοίχειωνε τους καλαμώνες τα βράδια. Στην πραγματικότητα, αποδείχθηκε πως οι ηχηρές αυτές κραυγές ανήκαν στο ήταυρο (Botaurus stellaris), έναν ερωδιό που φώλιαζε εκεί σε μεγάλους αριθμούς.

Τυπικά φυτικά είδη των υγροτόπων είναι το αγριοκάλαμο (Phragmites australis), τα ψαθιά (Typha latifolia και Τ. angustata), οι φτελιές (Ulmus sp.) και οι ιτιές (Salix sp.) ενώ απαντώνται με μεγάλη συχνότητα το καλάμι (Arundo donax), η κύπερη (Cyperus longus) και τα βούρλα (Juncus maritimus).

ΥΓΡΑ ΛΙΒΑΔΙΑ

Γύρω από τις λιμνοθάλασσες και τα έλη απλώνονται ανοιχτές εκτάσεις από λιβάδια ποικίλου μεγέθους που πλημυρίζουν εποχικά. Τους θερμούς μήνες τα λιβάδια είναι στεγνά και αποτελούν ενδιαίτημα φωλιάσματος για σπάνια είδη πουλιών όπως νεροχελίδονα (Glareola pratincola) και νανογλάρονα (Sterna albifrons). Το χειμώνα όμως, τα περισσότερα λιβάδια πλημυρίζουν είτε σε όλη τους την έκταση είτε σε τμήματά τους, και για αυτό και θεωρούνται αναπόσπαστο κομμάτι των υγροτόπων. Η βλάστηση ποικίλει ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του εδάφους όπως η περιεκτικότητα σε αλάτι, το καθεστώς βόσκησης και προηγούμενες καλλιέργειες. Όπου υπάρχουν υψηλές συγκεντρώσεις αλάτων επικρατούν αλόφιλα είδη όπως η σαλικόρνια (Salicornia sp.), που σχηματίζει εντυπωσιακό χαλί βαθυκόκκινης βλάστησης τους φθινοπωρινούς μήνες.

ΜΑΥΡΑ ΒΟΥΝΑ

Τα Μαύρα Βουνά βρίσκονται στο βόρειο τμήμα της προστατευόμενης περιοχής, κάτω από τη λιμνοθάλασσα Άραξος και δίπλα από τη λιμνοθάλασσα Πρόκοπος. Το όνομα τους το πήραν εξαιτίας της χαρακτηριστικής μαύρης όψης της βλάστησης όταν τα παρατηρεί κανείς από μακριά. Έχουν ύψος που φτάνει τα 240 μέτρα και αποτελούνται από συμπαγή ασβεστολιθικά πετρώματα με εμφανίσεις μητρικού πετρώματος.

Το μεγαλύτερο μέρος του όγκου των λόφων αυτών καλύπτεται από αραιά δάση ήμερης βελανιδιάς (Quercus macrolepis), από χαμηλή βλάστηση αειφύλλων–πλατύφυλλων και από φρύγανα. Πάνω στους ασβεστολιθικούς βράχους και τα φρύγανα φιλοξενούνται ενδημικά της Ελλάδος είδη χλωρίδας όπως η Κενταύρια (Centaurea niederi) που φύεται στα κάθετα ασβεστολιθικά βράχια πρανή και συναντάται μόνο εδώ και στα στενά της Κλεισούρας στο Μεσολόγγι. Χαρακτηριστικοί θάμνοι που φύονται στα Μαύρα Βουνά είναι ο σχίνος (Pistacia lentiscus), το θαμνοκυπάρισσο (Juniperus phoenicea), η αγριελιά (Olea europaea), η κουτσουπιά (Cercis siliquastrum), η γκορτσιά (Pyrus Amygdaliformis) ενώ από τα φρύγανα απαντάται συχνά η ασφάκα (Phlomis fruticosa). Η έντονη βόσκηση και οι περιοδικές καλοκαιρινές πυρκαγιές κρατούν την κυρίαρχη βλάστηση θαμνώδη και χαμηλή, αυξάνοντας έτσι το ποσοστό των φρυγάνων.

Οι ασβεστολιθικοί όγκοι των Μαύρων Βουνών είναι οι κύριοι τροφοδότες του δάσους σε γλυκό νερό ενώ αποτελούν καταφύγιο για μικρά θηλαστικά όπως το Τσακάλι (Canis aureus) και είδη ερπετών όπως η κρασπεδοχελώνα (Testudo marginata), καθώς και θέσεις φωλιάσματος για αρπακτικά πουλιά όπως το βραχοκιρκίνεζο (Falco tinnunculus), ο μπούφος (Bubo bubo) και ο πετρίτης (Falco peregrinus).

Το Δάσος της Στροφυλιάς

Στο βορειοδυτικό τμήμα της προστατευόμενης περιοχής βρίσκεται το περίφημο δάσος της Στροφυλιάς που είναι το πιο εκτεταμένο δάσος κουκουναριάς (Pinus pinea) σε όλη την Ελλάδα και ένα από τα μεγαλύτερα στην Ευρώπη.

Το δάσος Στροφυλιάς, συνολικής έκτασης περίπου 22.000 στρεμμάτων, καλύπτει μία παραλιακή δασική λωρίδα μέσου πλάτους περίπου 1.250 μέτρων με μικρά ή μεγάλα διάκενα και ξέφωτα. Στα ανατολικά και νότια όριά του, καθώς και κατά θέσεις, υπάρχουν λιμνάζοντα νερά και φυσικά ή τεχνητά κανάλια, που συντελούν στο σχηματισμό μιας αλληλουχίας υγρών (με γλυκά και υφάλμυρα νερά) και χερσαίων βιοτόπων. Η αλληλουχία αυτή δημιουργεί ένα οικοσύστημα μεγάλης βιοποικιλότητας.

Το δάσος της Στροφυλιάς απαρτίζεται από τρία κυρίαρχα είδη δέντρων, την κουκουναριά (Pinus pinea), την χαλέπιο πεύκη (Pinus halepensis) και την ήμερη βελανιδιά (Quercus macrolepis). Από τα είδη αυτά, η χαλέπιος πεύκη καταλαμβάνει τη μεγαλύτερη έκταση και εμφανίζεται αμιγής κυρίως κατά μήκος της αμμώδους παραλίας και των θινών, ενώ στα εσωτερικά τμήματα του δάσους σχηματίζονται μικτές συστάδες με κυρίαρχο είδος την κουκουναριά. Η κουκουναριά καταλαμβάνει μικρότερη έκταση και εμφανίζεται αμιγής στο ανατολικό τμήμα του δάσους. Τέλος, στο ανατολικό τμήμα του δάσους, εμφανίζεται σε πολύ μικρή έκταση η ήμερη βελανιδιά σχηματίζοντας κυρίως αμιγής ή σε μικτές συστάδες με την κουκουναριά.

Η κουκουναριά, γνωστή σε όλους μας από το εδώδιμο καρπό της, είναι ένα ευαίσθητο είδος με περιορισμένη μεσογειακή εξάπλωση. Προτιμά τα αμμώδη ή αμμοαργιλώδη εδάφη και για αυτό τη συναντά κανείς σε πεδινές εκτάσεις κοντά στη θάλασσα. Στην Στροφυλιά, το μεγαλύτερο μέρος των κουκουναριών βρίσκεται προστατευμένο πίσω από τις συστάδες χαλεπίου πεύκης που φυτρώνουν ως τη θάλασσα. Με αυτόν τον τρόπο, προστατεύονται από τους ισχυρούς ανέμους και την αλατότητα του θαλασσινού νερού. Η πλειοψηφία των κουκουναριών που απαντώνται στο δάσος έχουν ηλικία 100-200 χρόνων. Τα τελευταία χρόνια, η κουκουναριά αντιμετωπίζει προβλήματα φυσικής αναγέννησης και για αυτό το λόγο η αναπαραγωγή της υποβοηθείται με την φύτευση νεαρών δενδρυλλίων.

Άλλα είδη που απαντώνται σε μικρότερους αριθμούς είναι η γκορτσιά (Pyrus amygdaliformis), η τσικουδιά (Pistacia terebinthus) το θαμνοκέδρο (Juniperus phoenica), το πουρνάρι (Quercus coccifera) και ο φράξος (Fraxinus augustifolius). Στο δάσος δεν εμφανίζεται συνεχής θαμνώδης υπόροφος, μόνο σε θέσεις όπου διασπάται η κομοστέγη αναπτύσσεται, ανάλογα των κάθε φορά ειδικών συνθηκών, θαμνώδης υπόροφος από είδη που συνθέτουν μακία βλάστηση ή φρύγανα.

Στο δάσος της Στροφυλιάς βρίσκουν καταφύγιο χερσαίες χελώνες (Testudo), αλεπούδες (Vulpes vulpes), νυφίτσες (Mustela nivalis), δενδροποντικοί και πολλά πουλιά όπως ο κούκος (Cuculus canorus), ο νανόμπουφος (Asio otus), οι φυλλόσκοποι (Phylloscopus sp), κ.α. Ακόμη, το ζωντανό και νεκρό ξύλο των δέντρων αποτελεί ένα μικρο-ενδιαίτημα για ποικιλία εντόμων και μανιταριών που διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην ανακύκλωση της ύλης του δάσους.

ΑΜΜΟΛΟΦΟΙ – ΘΙΝΕΣ

Βγαίνοντας από το μεικτό δάσος χαλεπίου πεύκης και κουκουναριάς και οδεύοντας προς την παράκτια ζώνη, συναντά κανείς τον σπάνιο και απειλούμενο βιότοπο των αμμολόφων ή θινών. Οι θίνες σχηματίζονται από θαλάσσια άμμο μετακινούμενη με τη βοήθεια των δυτικών ανέμων και των κυμάτων του Ιονίου πελάγους. Η διαδικασία αυτή είναι που τις προσδίδει την χαρακτηριστική κυματοειδή τους μορφή με κατεύθυνση Βορρά προς Νότο. Καταλαμβάνουν μια έκταση 2.000 στρεμμάτων, μπορούν να φτάσουν σε ύψος έως 10 μέτρα και πλάτος από 20-500 μέτρα.

Οι θίνες είναι ένας τύπος παράκτιου οικοτόπου, που διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο για ολόκληρο το οικοσύστημα του δάσους και των υγροτόπων. Αποτελούν φυσικό φίλτρο και φυσικό αντιπλημμυρικό φράγμα για το αλμυρό νερό, απορροφούν την ενέργεια των κυμάτων, αποτρέποντας με αυτό τον τρόπο τη διάβρωση της παράκτιας ζώνης και προσφέρουν προστασία για την άγρια πανίδα και χλωρίδα. Τα φυτά που ευδοκιμούν στις αμμουδερές παραλίες, όπως το κρίνο της θάλασσας (Pancratium maritimum), η αμμοφίλα (Ammophila arenaria), η γαλακτίτης (Galactites tomentosa), είναι προσαρμοσμένα έτσι ώστε να μπορούν να αντιμετωπίσουν το αφιλόξενο αυτό περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από δυνατούς ανέμους, υψηλή περιεκτικότητα σε αλάτι και άμμο. Στις αμμώδεις παραλίες πλήθος ειδών φωλιάζουν, γεννούν και αναζητούν την τροφή τους, από τα παρυδάτια πουλιά που τσιμπολογούν ασπόνδυλα μέχρι την απειλούμενη θαλάσσια χελώνα Caretta–caretta που εναποθέτει τα αυγά της στην άμμο τους καλοκαιρινούς μήνες.

ΧΛΩΡΙΔΑ

Η προστατευόμενη περιοχή της Στροφυλιάς και του Κοτυχίου χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη ενδημικών και απειλούμενων φυτών. Το φυτικό είδος κενταύρια του Nieder (Centaurea niederi), είναι ένα σπάνιο στενότοπο ενδημικό είδος της Ελλάδας που αναπτύσσεται σε ασβεστολιθικά βράχια στην περιοχή της Καλογριάς και συγκεκριμένα στα Μαύρα Βουνά. Είναι είδος που προστατεύεται από την οδηγία 92/43 της Ε.Ε. και οι πληθυσμοί του απειλούνται από τη μετατροπή των βραχωδών οικοσυστημάτων στα οποία φύεται, σε λατομεία. Παρομοίως, η πετροραγία (Petrorraghia graminea) είναι ελληνικό ενδημικό φυτό που φύεται στους ασβεστολιθικούς βράχους των Μαύρων Βουνών, ανάμεσα στις συστάδες που σχηματίζουν τα φρύγανα. Ένα άλλο φυτικό είδος, το κολχικό (Colchicum parlatoris), είναι καθαρά ενδημικό είδος της Πελοποννήσου που βρίσκεται στην περιοχή της Καλόγριας.

Εκτός όμως από τα σπάνια και προστατευόμενα αυτά είδη, συναντά κανείς και μια ποικιλία από πολύχρωμα και εντυπωσιακά αγριολούλουδα, όπως ορχιδέες, κρόκους, ανεμώνες, ασφόδελους, ίριδες, κα. Συγκεκριμένα στην προστατευόμενη περιοχή έχουν καταγραφεί συνολικά 582 είδη φυτών

ΠΑΝΙΔΑ

ΘΗΛΑΣΤΙΚΑ

Στην προστατευόμενη περιοχή υπάρχουν μικροί πληθυσμοί από απειλούμενα είδη θηλαστικών όπως βίδρες (Lutra lutra) και τσακάλια (Canis aureus). Υπάρχουν επίσης αλεπούδες (Vulpes vulpes), σκατζόχοιροι (Erinaceus concolor), λαγοί (Lepus capensis), νυφίτσες (Mustela nivalis) και κουνάβια (Martes foina) καθώς και είδη μικρών θηλαστικών όπως μυγαλές και νυχτερίδες. Συνολικά έχουν καταγραφεί 28 Θηλαστικά, 10 από τα οποία αποτελούν είδη κοινοτικού ενδιαφέροντος για την Ευρωπαϊκή Ένωση, σύμφωνα με την Οδηγία 92/43/ΕΟΚ.

ΟΡΝΙΘΟΠΑΝΙΔΑ
Χαρακτηριστικό της προστατευόμενης περιοχής είναι η πλούσια σε αριθμό και ποικιλότητα ορνιθοπανίδα της. Πολλά είδη φωλιάζουν και αναπαράγονται στους υγροτόπους της περιοχής, για αυτό το λόγο 2 τμήματά της έχουν χαρακτηριστεί ως Ζώνες Ειδικής Προστασίας για τα Πουλιά (ΖΕΠ) σύμφωνα με τη Οδηγία 92/43/ΕΟΚ και περιλαμβάνονται στο Δίκτυο Natura 2000. Μερικά απ’τα πουλιά που φωλιάζουν είναι: το νανοβουτηχτάρι (Tachybaptus ruficollis), ο μικροτσικνιάς (Ixobrychus minutus), η νερόκοτα (Gallinula chloropus), η φαλαρίδα (Fulica atra), ο καλαμοκανάς (Himantopus himantopus), ο θαλασσοσφυριχτής (Charadrius alexandrinus), το νανογλάρονο (Sterna albifrons), η αλκυόνη (Alcedo atthis), το ψευταηδόνι (Cettia cetti) και η τσιχλοποταμίδα (Acrocephalus arundinaceus).

Αρπακτικά πουλιά, που αναπαράγονται σ’ αυτά τα μέρη είναι η κουκουβάγια (Athene noctua), ο γκιώνης (Otus scops), ο καλαμόκιρκος (Circus aeruginosus), το βραχοκιρκίνεζο (Falco tinnunculus) και το δενδογέρακο (Falco subbuteo). Καθόλη τη διάρκεια του χειμώνα παραμένουν είδη όπως λευκοτσικνιάδες (Egretta garzetta), σφυριχτάρια (Anas penelope), ψαλίδες (Anas acuta), χουλιαρόπαπιες (Anas clypeata), πρασινοκέφαλες πάπιες (Anas platyrhynchos), γκισάρια (Aythya ferina), φαλαρίδες (Fulica atra), καλημάνες (Vanellus vanellus) κ.ά. Το Κοτύχι ειδικά, είναι σημαντικός τόπος ξεκούρασης για πολλά αποδημητικά πουλιά, όπως ερωδιοί, χαλκόκοτες, χελιδόνια, τσαλαπετεινοί, γεράκια, τρυγόνια, γλαρόνια κ.ά.

Από τα περίπου 440 είδη πτηνών που υπάρχουν στην Ελλάδα τα 263 έχουν παρατηρηθεί στην Προστατευόμενη περιοχή Κοτυχίου Στροφυλιάς (ποσοστό ~60%). Από αυτά, τα 79 αποτελούν είδη προτεραιότητας για την Ευρωπαϊκή Ένωση, σύμφωνα με το Παράρτημα Ι της Οδηγίας 2009/147/ΕΚ, ενώ 40 είδη εντάσσονται σε μια από τις κατηγορίες κινδύνου του Κόκκινου Βιβλίου των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας.

ΕΡΠΕΤΑ

Στη Στροφυλιά και στο Κοτύχι ζουν 26 είδη ερπετών τα οποία αντιπροσωπεύονται από 12 είδη φιδιών, 9 είδη σαύρας, και 5 είδη χελώνας, στα οποία περιλαμβάνονται 2 χερσαίες χελώνες και 2 του γλυκού νερού. Επιπλέον, ανάμεσα στις χελώνες του ΕΠ συγκαταλέγεται και η θαλάσσια χελώνα Caretta caretta, η οποία χαρακτηρίζεται ως είδος προτεραιότητας σύμφωνα με την Οδηγία 92/43/ΕΟΚ και ως απειλούμενο είδος από το Κόκκινο βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας. Όλα τα είδη χελωνών, 5 από τις σαύρες και 8 από τα φίδια αποτελούν είδη κοινοτικού ενδιαφέροντος. Σημαντική είναι η παρουσία ενδημικών ειδών της Πελοποννήσου και της νοτιοδυτικής Ελλάδας όπως η τοιχόσαυρα Algyroides moreoticus και η άποδη σαύρα Anguis graeca.

ΑΜΦΙΒΙΑ

Στους υγροτόπους και στις περιβάλλουσες εκτάσεις του δάσους υπάρχουν 8 είδη αμφιβίων, και συγκεκριμένα 4 είδη βατράχων, 3 είδη φρύνων και 1 είδος τρίτωνα. Από τα πιο σπάνια στην περιοχή είναι ο Πηλοβάτης (Pelobates syriacus) και ο Τελματοτρίτωνας (Triturus vulgaris). Τα αμφίβια ως ομάδα αποτελούν σημαντικούς δείκτες ποιότητας του φυσικού περιβάλλοντος και μας δίνουν πληροφορίες για την υγεία των υδάτινων συστημάτων και του οικοσυστήματος γενικότερα.

ΙΧΘΥΟΠΑΝΙΔΑ

Στις λιμνοθάλασσες της προστατευόμενης περιοχής υπάρχει ποικιλία ειδών ψαριών, πολλά από τα οποία είναι σημαντικά για την εμπορική αλιεία, όπως κέφαλοι, τσιπούρες, λαβράκια, χέλια, καθώς και όστρακα. Στα είδη προτεραιότητας της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ συγκαταλέγονται τα κυπρινόμορφα Aphanius fasciatus και η Valencia letourneuxi η οποία ανήκει και στο κόκκινο κατάλογο των απειλούμενων ειδών όπου χαρακτηρίζεται ως κρίσιμα απειλούμενο.

ΤΥΠΟΙ ΟΙΚΟΤΟΠΩΝ

Στα όρια του Εθνικού Πάρκου έχουν καταγραφεί 22 τύποι Οικοτόπων σύμφωνα με την Οδηγία 92/43/ΕΟΚ, τρεις (3) από τους οποίους αποτελούν οικοτόπους προτεραιότητας, με κωδικούς: 1150* «Παράκτιες λιμνοθάλασσες», 2250* «Θίνες των παραλίων με Juniperus spp.» και 2270* «Θίνες με δάση από Pinus pinea και/ή Pinus pinaster». Επιπλέον συναντώνταικαι 2 ελληνικοί τύποι οικοτόπων, με κωδικούς: 6290 «Μεσογειακοί υπο-νιτρόφιλοι λειμώνες», και 72Α0 «Καλαμώνες».

Δράσεις

ΕΡΓΑ-ΔΡΑΣΕΙΣ

Οι δράσεις που υλοποιεί η Μονάδα Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Στροφυλιάς και Προστατευόμενων Περιοχών Δυτικής Πελοποννήσου στοχεύουν στη βελτίωση του καθεστώτος διατήρησης οικοτόπων και ειδών των οδηγιών 92/43/ΕΟΚ και 2009/147/ΕΚ, που ο βαθμός διατήρησής τους είναι μη ικανοποιητικός ή κακός ή έχουν ικανοποιητικό ή άγνωστο βαθμό και χρήζουν επαναλαμβανόμενης διαχείρισης ή προστασίας.

Υλοποιείται η πράξη «Επιχορήγηση του (πρώην) Φορέα Διαχείρισης Υγροτόπων Κοτυχίου Στροφυλιάς & Κυπαρισσιακού Κόλπου για Δράσεις Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών, Ειδών και Οικοτόπων», (με κωδικό ΟΠΣ 5033024) του Άξονα Προτεραιότητας «ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ – ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΑΠΟΔΟΤΙΚΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΩΝ ΠΟΡΩΝ (ΤΣ)» του Ε.Π. «Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη».

Ενδεικτικές δράσεις στα πλαίσια της ανωτέρω πράξης είναι:

– η Προβολή δράσεων,

– η Διοργάνωση ημερίδων-συμμετοχή σε εκθέσεις,

– η Επέκταση – Αναβάθμιση των εφαρμογών GIS,

– η Δικτύωση με το εσωτερικό & το εξωτερικό,

– η Εκπόνηση μελέτης ρύθμισης & οριοθέτησης ανθρωπογενών δραστηριοτήτων στις παραλίες του Εθνικού Πάρκου με βάση τη φέρουσα ικανότητα,

– η καταγραφή πολυχαίτων και τρόποι αντιμετώπισής τους,

– η Παρακολούθηση ορνιθοπανίδας της περιοχής,

– η Παρακολούθηση της εισροής των γλυκών νερών και φερτών υλικών στις   λιμνοθάλασσες και στο έλος της Λάμιας,

– η Τοποθέτηση καμερών σε επιλεγμένες θέσεις για την καταγραφή του πληθυσμού του τσακαλιού,

– η Παρακολούθηση για την τεκμηρίωση προτεραιοτήτων διαχείρισης για τη βίδρα,

– η Προστασία και ενίσχυση παρόχθιων και αλλουβιακών συστάδων.

Επίσης υλοποιούνται:

– Δράσεις για την προστασία των θέσεων φωλαιοποίησης της θαλάσσιας χελώνας,

– Διαχειριστικές παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση της διάβρωσης της αμμολωρίδας λιμνοθάλασσας Κοτυχίου-αποκατάσταση της περιβαλλοντικής ζημίας,

– Διαχείριση Καλαμώνα στις λιμνοθάλασσες Προκόπου και Κοτυχίου και στον αύλακα του Κέντρου

– Δράσεις για την ενίσχυση και διατήρηση πληθυσμού του κιρκινεζιού,

– Δράση για την ενίσχυση του πληθυσμού του νεροχελίδονου,

– Δράσεις για την ενίσχυση της φωλαιοποίησης του πληθυσμού των αργυροπελεκάνων, – Στερέωση αμμοθινών και τοποθέτηση περίφραξης,

– Καθαρισμός / Απομάκρυνση Μπαζών / Απορρύπανση σε επιλεγμένες θέσεις,

– Πιλοτικές δράσεις για την ενίσχυση του Τ.Ο. 9350 (Δάση με Quercus macrolepis),

– Μείωση του κινδύνου πυρκαγιάς,

– Πιλοτική διαχείριση κοίτης ποταμών και στραγγιστικών καναλιών,

– Υλοποίηση δράσης για τη ρύθμιση & οριοθέτηση ανθρωπογενών δραστηριοτήτων,

– Λήψη μέτρων για την προστασία των αλίπεδων από τις ανθρωπογενείς πιέσεις (παράνομη στάση και στάθμευση).

Επιπρόσθετα, υλοποιείται η Πράξη «ΔΡΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΕΥΘΥΝΗΣ ΤΟΥ ΦΟΡΕΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΥΓΡΟΤΟΠΩΝ ΚΟΤΥΧΙΟΥ ΣΤΡΟΦΥΛΙΑΣ & ΚΥΠΑΡΙΣΣΙΑΚΟΥ ΚΟΛΠΟΥ» με κωδικό ΟΠΣ (MIS) 5075842 η οποία έχει ενταχθεί στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «ΔΥΤ. ΕΛΛΑΔΑΣ» του  Άξονα 2 «Προστασία του Περιβάλλοντος – Μετάβαση σε μια οικονομία φιλική στο περιβάλλον» του Ε.Π. «ΔΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ».

Η πράξη υλοποιείται με 2 Υποέργα.

Ενδεικτικές δράσεις στα πλαίσια του Υποέργου 1, που εκτελείται με αυτεπιστασία, είναι οι:

– Ενέργειες Ενημέρωσης – Ευαισθητοποίησης που αποσκοπούν στο να επηρεάσουν  θετικά και να αλλάξουν στάσεις, απόψεις και συμπεριφορές κοινωνικών ομάδων προς όφελος της προστασίας και της πρόληψης του φυσικού περιβάλλοντος.

– Η τοποθέτηση ενημερωτικών πινακίδων

– H Παρακολούθηση των φωλιαζόντων ζευγαριών για κάθε αναπαραγόμενο είδος και την καταγραφή των παραμέτρων της αναπαραγωγής τους.

Για την ενίσχυση της ελκυστικότητας του Εθνικού Πάρκου Υγροτόπων Κοτυχίου Στροφυλιάς σε ειδικές κατηγορίες ατόμων με ειδικές ανάγκες και για την επίτευξη της βέλτιστης προσβασιμότητας ΑμεΑ, θα εκπονηθεί ειδική μελέτη στην οποία θα αναλύονται προτάσεις αξιοποίησης τμήματος/των του Εθνικού Πάρκου για το σκοπό αυτό. Θα προταθούν μεθοδολογίες σχεδιασμού της σήμανσης και των ειδικών ξεναγήσεων για επισκέπτες με προβλήματα όρασης, ακοής καθώς και με κινητικά προβλήματα. Θα προταθεί δίκτυο μονοπατιών και σημείων παρατήρησης καθώς και χώροι για αναψυχή. Επίσης θα υλοποιηθεί ο σχεδιασμός και η παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού για τις προστατευόμενες περιοχές Κοτυχίου – Στροφυλιάς και Κυπαρισσιακού Κόλπου. Αναλυτικότερα αφορά στη δημιουργία δύο (2) εκπαιδευτικών πακέτων, ενός για το οροπέδιο της Φολόης και ενός για το παράκτιο τμήμα ευθύνης του Φορέα Διαχείρισης (ήτοι θίνες και θαλάσσια περιοχή κόλπου Κυπαρισσίας, θίνες και παραλιακό δάσος Ζαχάρως, λίμνη Καϊάφα, λιμνοθάλασσα Κοτύχι και δάσος Στροφυλιάς, Κακόβατος).

Τέλος, ένα σημαντικό έργο που θα υλοποιηθεί είναι η αναμόρφωση του εκθεσιακού υλικού κέντρου πληροφόρησης.

Αντικείμενο του Υποέργου 2 είναι η υλοποίηση παρεμβάσεων στο Κέντρο Πληροφόρησης Δάσους Στροφυλιάς – Λιμνοθάλασσας Κοτύχι σύμφωνα με τη μελέτη «Έκθεση Διευθέτησης του Εκθεσιακού Περιεχομένου του ΚΠ Δάσους Στροφυλιάς – Λιμνοθάλασσας Κοτύχι». Το εκθεσιακό υλικό  αφορά σε στατικά και διαδραστικά εκθέματα, τα οποία θα αναδεικνύουν τον πλούτο και τη σημασία της προστατευόμενης περιοχής, θα ενισχύουν το επίπεδο ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του τοπικού πληθυσμού και των επισκεπτών και θα συμβάλουν στην τόνωση της τοπικής οικονομίας, μέσω της προσέλκυσης επισκεπτών.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ – ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Η Μονάδα Διαχείρισης υλοποιεί προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης σε μαθητές της Α/βμιας, και Β/θμιας εκπαίδευσης. Επίσης πραγματοποιούνται οργανωμένες ξεναγήσεις στο Κέντρο Πληροφόρησης που εδρεύει στο Λάππα  Αχαΐας, αλλά και στο πεδίο με εξειδικευμένο προσωπικό.

ΦΥΛΑΞΗ

Η φύλαξη έχει  κυρίως προληπτικό και αποτρεπτικό χαρακτήρα και σε δεύτερο βαθμό κατασταλτικό. Πρόθεση της Μονάδας Διαχείρισης είναι να επιδεικνύει καθημερινά με την παρουσία των οχημάτων και του προσωπικού στο πεδίο, ότι υπάρχει συστηματική φύλαξη ώστε να αποτρέπονται παράνομες δραστηριότητες στην περιοχή. Υλοποιείται Σχέδιο Φύλαξης σε μια προσπάθεια επιχειρησιακού σχεδιασμού και βέλτιστης κατανομής των δυνάμεων φύλαξης – εποπτείας σε ολόκληρη την προστατευόμενη περιοχή.

Ανθρωπογενής Δραστηριότητα

Η περιοχή εμφανίζει αγροτικό χαρακτήρα και μάλιστα με έντονα τα στοιχεία της ευημερίας και της τάσης συνεχούς ανάπτυξης. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, η γεωργία απασχολεί το 63% του πληθυσμού της περιοχής, με κύρια προϊόντα τις πατάτες, το καλαμπόκι, τις φράουλες και τα κηπευτικά.

Η κτηνοτροφία ελευθέρας βοσκής, αποτελεί συμπληρωματικό κλάδο απασχόλησης των γεωργών και αφορά κυρίως βοοειδή για παραγωγή γάλακτος και σε μικρότερους αριθμούς αιγοπρόβατα.

Βασική δραστηριότητα που ασκείται στους υγρότοπους της περιοχής αποτελεί η αλιεία, με μόνιμες ιχθυοσυλληπτικές εγκαταστάσεις (διβάρια) στις λιμνοθάλασσες Άραξος (Πάππα), Πρόκοπος και Κοτύχι, τις οποίες εκμεταλλεύονται τοπικοί συνεταιρισμοί. Κυριότερα αλιευόμενα και εμπορεύσιμα είδη είναι οι κέφαλοι, τα λαβράκια, τα χέλια και οι τσιπούρες. Η μεγάλη παραγωγή της λιμνοθάλασσας Άραξος την κατέστησε προμηθευτή του Βατικανού από τον 4ο μέχρι τον 10ο αιώνα μ.Χ., εξ’ου και η ονομασία «Λιμνοθάλασσα Πάπα». Στη σύγχρονη εποχή, το Κοτύχι αποτελεί σημαντικό προμηθευτή της Ιταλίας σε χέλια.

Ο τουρισμός αποτελεί εξελισσόμενο τομέα απασχόλησης στην ευρύτερη περιοχή. Αναπτύσσεται κυρίως στις βόρειες παραλίες της προστατευόμενης περιοχής (Καλόγρια) και στα επίνεια των αστικών κέντρων στη Βάρδα (Κουνουπέλι) και στα Λεχαινά (Κοτύχι). Οργανωμένες τουριστικές μονάδες λειτουργούν στην Καλόγρια και στον Μπρινιά, αν και παρατηρείται έντονη ανάπτυξη των εποχικών εκμεταλλεύσεων στις παραλίες της περιοχής, λόγω της αυξημένης χρήσης των για ημερήσια αναψυχή κατά τους θερινούς μήνες.

Διαδικτυακές εφαρμογές της Μονάδας Διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Στροφυλιάς και Προστατευόμενων Περιοχών Δυτικής Πελοποννήσου :

Iστοσελίδα του πρώην Φορέα Διαχείρισης Υγροτόπων Κοτυχίου- Στροφυλιάς :