Γενική Περιγραφή

Η Μονάδα Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών (Μ.Δ.Π.Π.) Ανατολικής Κρήτης υπάγεται στη Διεύθυνση Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών (Τομέας Β) της Γενικής Διεύθυνσης του Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α. και έχει έδρα το Ηράκλειο.

Οι Προστατευόμενες Περιοχές (ΠΠ) Natura 2000 που ανήκουν στη χωρική αρμοδιότητα της Μ.Δ.Π.Π. Ανατολικής Κρήτης (συνολικά 22, εκτάσεως 183.651,31 ha), καθώς και τα βασικά χαρακτηριστικά αυτών, παρουσιάζονται και ομαδοποιούνται όπως παρακάτω:

ΕΖΔ-Γιούχτας-Φαράγγι Αγίας Ειρήνης (GR4310002), ΖΕΠ-Όρος Γιούχτας (GR4310010)

H περιοχή αφορά στον ορεινό όγκο του Γιούχτα και την ευρύτερη σε αυτόν περιοχή περιλαμβάνοντας και το φαράγγι της Αγίας Ειρήνης. Σημαντικότατος αρχαιολογικός χώρος στενά συνδεδεμένος με τις ανθρώπινες δραστηριότητες ήδη από τα πρώιμα νεολιθικά χρόνια.

ΖΕΠ-Εκβολή Γεροποτάμου Μεσαράς (GR4310012), ΕΖΔ-Δυτικά Αστερούσια (από Αγιοφάραγγο έως Κόκκινο Πύργο (GR4310004), ΖΕΠ-Αστερούσια Όρη (Κόφινας)-(GR4310013), ΕΖΔ-Αστερούσια (Κόφινας) (GR4310005)

Ο ορεινός όγκος των Αστερουσίων καλύπτει τη νότια ακτογραμμή της Περιφερειακής Ενότητας Ηρακλείου, ενώ το δυτικό τμήμα περιλαμβάνει την εκβολή του ποταμού Γεροπόταμου και μια εκτεταμένη αμμώδη παραλία. Το βουνό Κόφινας παρέχει ποικίλες θέσεις φωλιάσματος για αρπακτικά πτηνά, όπως είναι το όρνιο (Gyps fulvus) και ο γυπαετός (Gypaetus barbatus). Στην εκτεταμένη αμμώδη παραλία ωοτοκεί η θαλάσσια χελώνα Caretta caretta, καθιστώντας την μία από τις τρεις σημαντικότερες παραλίες για το είδος στην Ελλάδα, ενώ στις θαλάσσιες σπηλιές βρίσκουν καταφύγιο μεσογειακές φώκιες Monachus monachus. Η αισθητική αξία της περιοχής βασίζεται στην έντονη γεωμορφολογία της οροσειράς.

ΕΖΔ/ΖΕΠ-Νήσος Δία (GR 4310003)

Η ακατοίκητη νήσος Δία βρίσκεται 14 χλμ. βόρεια του κόλπου του Ηρακλείου. Στη βόρεια πλευρά βρίσκονται οι βραχονησίδες Παξιμάδι και Πεταλίδι. Γεωλογικά χαρακτηρίζεται από απότομους γκρεμούς, σπήλαια και μικρά φαράγγια διαμορφωμένα σε ασβεστολιθικό υπόβαθρο.

ΕΖΔ-Δίκτη: Ομαλός Βιάννου (Σύμη-Ομαλός) (GR4310006), ΖΕΠ-Κορυφή Κούπα (Δυτική Κρήτη) (GR4310011), ΕΖΔ/ΤΚΣ-Δίκτη: Οροπέδιο Λασιθίου, Καθαρό, Σελένα, Κράσι, Σελάκανος, Χαλασμένη Κορυφή (GR4320002), ΖΕΠ-Λάζαρος Κορυφή-Μαδάρα Δίκτης (GR4320010) και ΖΕΠ-Φαράγγι Σεληνάρι-Βραχάσι (GR4320013)

Η οροσειρά της Δίκτης είναι ένας από τους τρεις κύριους ορεινούς όγκους της Κρήτης. Βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα του νησιού και εκτείνεται στις Περιφερειακές Ενότητες Ηρακλείου και Λασιθίου. Οροπέδια, απότομες κορυφές, φαράγγια και χείμαρροι αναπτύσσονται στο έντονα καρστικοποιημένο ασβεστολιθικό υπόβαθρο της οροσειράς. Η οικολογική σημασία της περιοχής οφείλεται στην ποικιλία των τύπων οικοτόπων που απαντώνται στην περιοχή, στο εκτεταμένο πευκοδάσος, στα ρυάκια, στις λίμνες, στους απότομους γκρεμούς, στα σπήλαια, καθώς και το γεγονός ότι αποτελεί περιοχή φωλιάσματος και ενδιαιτήματος σημαντικών ειδών της Οδηγίας 2009/147/ΕΚ.

ΕΖΔ-Νήσος Χρυσή (GR4320003)

Η νήσος Χρυσή ή Γαϊδουρονήσι βρίσκεται 8 μίλια νότια της Ιεράπετρας. Είναι μια από τις ελάχιστες τοποθεσίες στην Ελλάδα, όπου εντοπίζεται σε αμμόλοφους σπάνια μακκία βλάστηση με το είδος Juniperus oxycedrus ssp. macrocarpa. Οι αμμουδιές με μικρά κοχύλια αποτελούν ένα από τα εξαιρετικά χαρακτηριστικά της. Γενικότερα, είναι μια περιοχή με σπουδαία αισθητική αξία που περιλαμβάνει ένα σπάνιο συνδυασμό οικοσυστημάτων, τα οποία απαρτίζουν το φυσικό περιβάλλον για πολλά ενδημικά είδη.

ΕΖΔ-Όρος Θρυπτή (GR4320005), ΖΕΠ-Νοτιοδυτική Θρυπτή (Κουφωτό) (GR4320014)

Ο ορεινός όγκος της Θρυπτής βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα της Κρήτης, μεταξύ της Ιεράπετρας και της Σητείας. Η περιοχή περιλαμβάνει το οροπέδιο (850 μ.) και την οροσειρά της Θρυπτής, καθώς και την παραθαλάσσια περιοχή του Θόλου. Κύρια χαρακτηριστικά του είναι οι γκρεμοί, τα χάσματα, οι σάρες και τα φαράγγια, ιδιαίτερα το φαράγγι του Χα, το οποίο θεωρείται από τα πιο εντυπωσιακά της Κρήτης. Το νοτιοδυτικό τμήμα της οροσειράς της Θρυπτής, παρουσιάζει ξεχωριστό ορνιθοπανιδικό ενδιαφέρον.

ΕΖΔ-Μονή Καψά (GR4320004)

Η περιοχή βρίσκεται στο νοτιοανατολικό μέρος της Κρήτης και χαρακτηρίζεται από μεγάλη αισθητική αξία. Περιλαμβάνει το φαράγγι των Περβολακίων, μήκους 3 χλμ., γκρεμούς, χάσματα και βράχια. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η χλωρίδα που φιλοξενεί η περιοχή (μερικά ενδημικά και τοπικά ενδημικά είδη εκ των οποίων κάποια σπάνια), καθώς και η γεωμορφολογία του φαραγγιού.

ΕΖΔ-Νήσος Κουφονήσι και Παράκτια Θαλάσσια Ζώνη (GR4320008), ΖΕΠ-Νήσος Κουφονήσι, Γύρω Νησίδες και Νησίδες Κάβαλλοι (GR4320017)

Η περιοχή περιλαμβάνει ένα νησιωτικό σύμπλεγμα αποτελούμενο από το ομώνυμο κύριο νησί (Κουφονήσι) και τέσσερις μικρότερες νησίδες (Μακρουλή, Στρογγυλή, Μάρμαρο και Τράχηλο), καθώς και αρκετούς υφάλους. Η παρουσία σημαντικής αποικίας Μαυροπετρίτη (Falco eleonorae) αποδεικνύει τη σημασία της περιοχής για τα πτηνά. Γενικότερα, πρόκειται για σημαντικά σημεία διάβασης κατά τη μεταναστευτική περίοδο, αλλά και αναπαραγωγής απειλούμενων ειδών της ορνιθοπανίδας. Η θαλάσσια ζώνη της περιλαμβάνει θαλάσσιες σπηλιές, υφάλους και Λιβάδια Ποσειδωνίας. Όλες οι νησίδες είναι ακατοίκητες με ελάχιστες ανθρωπογενείς δραστηριότητες να αναπτύσσονται πάνω σε αυτές.

ΖΕΠ-Όρη Ζάκρου (GR4320016)

Η τοποθεσία βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο της Κρήτης, στην περιοχή του χωριού Ζάκρος, και περιλαμβάνει τα όρη της Ζάκρου και την παραλιακή περιοχή από τον Ξερόκαμπο έως την Κάτω Ζάκρο. Υπάρχουν πολλά φαράγγια στην περιοχή, με πιο γνωστό αυτό της Κάτω Ζάκρου, γνωστότερο και ως Φαράγγι των Νεκρών. Στην παραλία του Ξερόκαμπου υπάρχει ο παράκτιος υγρότοπος-αλυκή Αλατσολίμνη και δυτικά του χωριού υπάρχουν μικρής έκτασης αμμοθίνες. Δύο μικροί αλλά σημαντικοί για τα μεταναστευτικά παρυδάτια πτηνά υγρότοποι αναπτύσσονται στην Κάτω Ζάκρο και τον Ξερόκαμπο, ενώ στα μεγαλύτερα υψόμετρα βρίσκουν καταφύγιο αρπακτικά πουλιά.

ΕΖΔ/ΤΚΣ-Βορειοανατολικό Άκρο Κρήτης: Διονυσάδες, Ελάσα και Χερσόνησος Σίδερο (Άκρα Μαύρο Μούρι – Βάι – Άκρα Πλάκας) και Θαλάσσια Ζώνη (GR4320006), ΖΕΠ-Βορειοανατολικό Άκρο Κρήτης (GR4320009) και ΖΕΠ-Διονυσάδες Νήσοι και Θαλάσσια Ζώνη (GR4320011)

Η περιοχή περιλαμβάνει τις ανατολικότερες περιοχές της Κρήτης, τη χερσόνησο Σίδερο, το φοινικόδασος του Βάι, τους παράκτιους υγροτόπους του Παλαίκαστρου και τις κοντινές νησίδες Διονυσάδες, Ελάσα και Γράντες. Οι Διονυσάδες είναι ένα σύμπλεγμα τεσσάρων νησιών (Γιανυσάδα, Δραγονάδα, Παξιμάδα και Πρασονήσι) στα βόρεια της Σητείας. Η περιοχή έχει ιδιαίτερη οικολογική και αισθητική αξία, δεδομένου ότι περιλαμβάνει οικοτόπους προτεραιότητας, περιοχές σημαντικές για τα πουλιά και τόπους εθνικής και ευρωπαϊκής σημασίας. Το φοινικόδασος στο Βάι είναι μεγάλης σημασίας για την Ευρώπη, ενώ η περιοχή είναι ιδιαίτερα σημαντική για τα μεταναστευτικά πτηνά, καθώς αποτελεί μεταναστευτική οδό και διαθέτει κατάλληλα ενδιαιτήματα γι’ αυτά, ενώ φιλοξενεί και σημαντικούς πληθυσμούς αρπακτικών, αλλά και του σπάνιου για την Κρήτη θαλάσσιου φυτού Ρούππια η κηρώδης (Ruppia cirrhosa).

Θεσμικό Πλαίσιο

Το νομικό πλαίσιο που σχετίζεται με την προστασία των προστατευόμενων περιοχών αρμοδιότητας της Μ.Δ.Π.Π. Ανατολικής Κρήτης και γενικότερα των προστατευόμενων περιοχών είναι:

-Ν. 1650/1986 (ΦΕΚ Α’ 160/16-10-1986): «Για την προστασία του περιβάλλοντος», όπως τροποποιήθηκε και ισχύει

-ΚΥΑ 33318/3028/1998 (ΦΕΚ 1289/Β/28-12-1998): «Καθορισμός μέτρων και διαδικασιών για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων (ενδιαιτημάτων) καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας», όπως τροποποιήθηκε και ισχύει

-ΚΥΑ Η.Π. 14849/853/Ε103/2008 (ΦΕΚ 645/Β/11-4-2008): «Τροποποίηση των υπ’ αριθμ. 33318/3028/1998 ΚΥΑ (1289/Β) και υπ’ αριθμ. 29459/1510/2005 ΚΥΑ (992/Β), σε συμμόρφωση με διατάξεις της οδηγίας 2006/105 του Συμβουλίου της 20ης Νοεμβρίου 2006 της Ε.Ε.»

-ΚΥΑ Η.Π. 37338/1807/Ε103/2010 (ΦΕΚ 1495/Β/6-9-2010): «Καθορισμός μέτρων και διαδικασιών για τη διατήρηση της άγριας ορνιθοπανίδας και των οικοτόπων/ενδιαιτημάτων της, σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ, «Περί διατηρήσεως των άγριων πτηνών», του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 2ας Απριλίου 1979, όπως κωδικοποιήθηκε με την οδηγία 2009/147/ΕΚ»

-Ν. 3937/2011 (ΦΕΚ Α’ 60/31-3-2011): «Διατήρηση της Βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις», όπως τροποποιήθηκε και ισχύει

-Ν. 4014/2011 (ΦΕΚ Α’ 209/21-9-2011): «Περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων και δραστηριοτήτων, ρύθμιση αυθαιρέτων σε συνάρτηση με δημιουργία περιβαλλοντικού ισοζυγίου και άλλες διατάξεις αρμοδιότητας Υπουργείου Περιβάλλοντος», όπως τροποποιήθηκε και ισχύει

-ΚΥΑ Η.Π.8353/276/Ε.103/2012 (ΦΕΚ 415/Β/23-2-2012): «Τροποποίηση και συμπλήρωση της υπ’ αριθμόν 37338/1807/2010 ΚΥΑ…, σε συμμόρφωση με την Οδηγία 1979/409/ΕΟΚ … (ΦΕΚ 1495/Β/2010), σε συμμόρφωση με τις διατάξεις … της Οδηγίας 1979/409/ΕΟΚ…, όπως κωδικοποιήθηκε με την οδηγία 2009/147/ΕΚ»

-ΚΥΑ 50743/2017 (ΦΕΚ 4432/Β/15-12-2017): «Αναθεώρηση εθνικού καταλόγου περιοχών του Ευρωπαϊκού Οικολογικού Δικτύου Natura 2000».

-Υ.Α. 1915/2018 (ΦΕΚ 304/Β/2-2-2018): «Τροποποίηση των υπ’ αριθμ. 48963/2012 (Β΄ 2703) ΚΥΑ, υπ’ αριθμ. 167563/2013 (Β’ 964) ΚΥΑ και υπ’ αριθμ. 170225/2014 (Β’ 135) ΥΑ, ….. σχετικά με την εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων δημόσιων και ιδιωτικών έργων στο περιβάλλον…»

-Ν. 4685/2020 (ΦΕΚ Α’ 92/7-5-2020): «Εκσυγχρονισμός περιβαλλοντικής νομοθεσίας, ενσωμάτωση στην ελληνική νομοθεσία των Οδηγιών 2018/844 και 2019/692 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και λοιπές διατάξεις», όπως τροποποιήθηκε και ισχύει

Το ιστορικό προστασίας των περιοχών που απαρτίζουν τις περιοχές αρμοδιότητας της Μ.Δ.Π.Π. Ανατολικής Κρήτης παρουσιάζεται στον πίνακα που ακολουθεί.

Φυσικό Περιβάλλον

Οικότοποι Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ και Προστατευτέα Είδη

Στις Προστατευόμενες Περιοχές (ΠΠ) που ανήκουν στη χωρική αρμοδιότητα της Μ.Δ.Π.Π. Ανατολικής Κρήτης συναντάμε τους παρακάτω τύπους οικοτόπων του Παραρτήματος Ι της ΚΥΑ Η.Π. 14849/853/Ε103/4.4.2008 – ΦΕΚ Β’ 645 (Οδηγία 92/43/ΕΟΚ):

Επίσης, τα είδη που αναφέρονται στο άρθρο 4 της οδηγίας 79/409/ΕΟΚ (ΚΥΑ Η.Π. 37338/1807/Ε.103/6.9.2010 – ΦΕΚ Β’ 1495 ) και είδη που περιλαμβάνονται στο παράρτημα ΙΙ της οδηγίας του Συμβουλίου 92/43/ΕΟΚ (ΚΥΑ Η.Π. 14849/853/Ε103/4.4.2008 – ΦΕΚ Β’ 645) και συναντώνται στις ΠΠ της Μ.Δ.Π.Π. Ανατολικής Κρήτης είναι τα εξής:

Αισθητικά Δάση

Εντός των ορίων των προστατευόμενων περιοχών ΕΖΔ/ΤΚΣ-Βορειοανατολικό Άκρο Κρήτης: Διονυσάδες, Ελάσα και Χερσόνησος Σίδερο (Άκρα Μαύρο Μούρι-Βάι-Άκρα Πλάκας) και Θαλάσσια Ζώνη (GR4320006) και ΖΕΠ-Βορειανατολικό Άκρο Κρήτης (GR4320009), βρίσκεται το αισθητικό δάσος «Φοινικόδασος Βάι Λασιθίου» (ΦΕΚ 170/Α/1973), συνολικής έκτασης 20 ha. Το αισθητικό δάσος βρίσκεται δίπλα στη θάλασσα, στα βόρεια του οικισμού Παλαίκαστρο και σε απόσταση 20 περίπου χιλιομέτρων από τη Σητεία. Είναι ένα από τα 19 Αισθητικά Δάση της Ελλάδας στα οποία εντάχθηκε το 1973. Ο λόγος ένταξής του στην κατηγορία των αισθητικών δασών είναι η ύπαρξη του ενδημικού Κρητικού φοίνικα του Θεόφραστου (Phoenix theophrastii), ενός από τα δύο αυτοφυή είδη φοινίκων στην Ευρώπη.

Γεωμορφολογικά Χαρακτηριστικά

Η περιοχή περιλαμβάνει πλούσιες γεωμορφολογικές ιδιαιτερότητες και συνεχή εναλλαγή τοπίων ιδιαίτερου ενδιαφέροντος. Στην περιοχή εντάσσεται το όρος Δίκτη με μέγιστο υψόμετρο 2.148 m, τα Όρη της Σητείας με μέγιστο υψόμετρο 1.476 m, αλλά και ο επιμήκης ορεινός όγκος των Αστερουσίων. Μικρότεροι ορεινοί όγκοι είναι τα όρη της Ζάκρου, το όρος Γιούχτας, καθώς και το οροπέδιο του Λασιθίου. Από τα πολυάριθμα φαράγγια που χαρακτηρίζουν τη μορφολογία της Κρήτης, στην περιοχή αρμοδιότητας της Μ.Δ.Π.Π. Ανατολικής Κρήτης ανήκουν τέσσερα (4) φαράγγια: Αγίας Ειρήνης, Αγιοφάραγγο, Σεληνάρι και Καψά.

Το Φαράγγι της Αγίας Ειρήνης βρίσκεται εντός των ορίων της ΕΖΔ-Γιούχτας-Φαράγγι Αγίας Ειρήνης (GR4310002) και της ΖΕΠ-Όρος Γιούχτας (GR4310010) και το μήκος του είναι περίπου 5.6 km. Λόγω της σκίασης, η χλωριδική ποικιλότητα είναι σχετικά χαμηλή, με κυρίαρχα τα είδη όπως το πλατάνι και ο βάτος. Στα πτηνά του φαραγγιού συμπεριλαμβάνονται μεταναστευτικά, όπως οι μυγοχάφτες και οι τσαλαπετεινοί, καθώς και κάργιες και ορισμένα βραχόβια είδη. Κοντά σε παραποτάμια δέντρα και τέλματα γλυκού νερού εντοπίζεται μεγάλη ποικιλία στρουθιόμορφων. Στο φαράγγι απαντώνται επιπλέον είδη πανίδας όπως η ποταμοχελώνα, ο πρασινόφρυνος και ο δεντροβάτραχος.

Το Αγιοφάραγγο βρίσκεται εντός των ορίων της ΕΖΔ-Δυτικά Αστερούσια (από Αγιοφάραγγο ως Κόκκινο Πύργο) (GR4310004) και της ΖΕΠ-Αστερούσια Όρη (Κόφινας) (GR4310013) και αποτελεί σημαντικό ενδιαίτημα για πολλά είδη ορνιθοπανίδας της περιοχής, όπου συναντάμε συστάδες με Phoenix theophrasti. Στην αμμώδη παραλία, η χελώνα Caretta caretta γεννά τα αυγά της, καθιστώντας την τοποθεσία ένα από τα τρία πιο σημαντικά μέρη για την C. caretta στην Ελλάδα.

Το Φαράγγι του Καψά, ή αλλιώς Φαράγγι των Περβολακίων, βρίσκεται εντός των ορίων της ΕΖΔ-Μονή Κάψα (Φαράγγι Κάψα και γύρω περιοχή) (GR4320004). Στο φαράγγι εντοπίζεται το στενο-ενδημικό Λιμόνιο του Κορνάρου. Συνολικά, υπάρχουν τουλάχιστον 14 ενδημικά ή στενοτοπικά είδη στη περιοχή. Στα κάθετα βράχια εντοπίζονται πολλές σπηλιές όπου φωλιάζουν και βρίσκουν καταφύγιο αρπακτικά πουλιά.

Το Φαράγγι Σεληνάρι βρίσκεται εντός των ορίων της ΖΕΠ-Φαράγγι Σεληνάρι-Βραχάσι (GR4320013). Το φαράγγι παρουσιάζει μικτή βλάστηση μακκί και φρυγάνων στο βόρειο τμήμα, καθώς και ένα μικρό πρινόδασος στα νότια. Στα κάθετα βράχια του φαραγγιού φωλιάζει μια μεγάλη αποικία όρνιων, καθώς και ο γυπαετός και ο πετρίτης. Στη περιοχή επίσης εντοπίζονται ο χρυσαετός, ο γερακαετός και ο σπιζαετός, καθώς και κορυδαλλοί, τσίχλες, κεφαλάδες, τσιροβάκοι, κότσυφες και άλλα πτηνά.

Επίσης, η ευρύτερη περιοχή είναι ένας τόπος ο οποίος φιλοξενεί σημαντικά σπήλαια:

Το Σπήλαιο Στραβομύτη βρίσκεται εντός των ορίων της ΕΖΔ-Γιούχτας-Φαράγγι Αγίας Ειρήνης(GR4310002) και της ΖΕΠ-Όρος Γιούχτας (GR4310010), στη νοτιοδυτική πλαγιά του Όρους Γιούχτα πάνω από τον οικισμό Καρνάρι και αποτελεί σημαντικό ενδιαίτημα των χειροπτέρων της περιοχής.

Tο Σπήλαιο Δικταίο Άντρο βρίσκεται σε υψόμετρο 1025 m εντός των ορίων της ΕΖΔ-ΤΚΣ-Δίκτη: Οροπέδιο Λασιθίου, Καθαρό, Σελένα, Κράσι, Σελακάνος, Χαλασμένη κορυφή (GR4320002), στη βόρεια πλευρά του Όρους Δίκτη και αποτελεί ιδιαίτερα σημαντικό ενδιαίτημα σπηλαιόβιων αρθρόποδων, και άλλων ενδημικών ειδών γαστερόποδων.

Tο Σπήλαιο Τραπέζα βρίσκεται εντός των ορίων της ΕΖΔ-ΤΚΣ-Δίκτη: Οροπέδιο Λασιθίου, Καθαρό, Σελένα, Κράσι, Σελακάνος, Χαλασμένη Κορυφή (GR4320002), ανάμεσα στα χωριά Τζερμιάδο και Μαρμακέτο σε υψόμετρο 850 m. Το σπήλαιο αποτελεί σημαντικό ενδιαίτημα ενδημικών ειδών ασπόνδυλων της προστατευόμενης περιοχής.

Εντός των ορίων της ΕΖΔ/ΖΕΠ-Νήσος Δία (GR4310003) βρίσκεται το Βάραθρο Αργυρότρυπα και εντός των ορίων της ΕΖΔ-ΤΚΣ-Δίκτη: Οροπέδιο Λασιθίου, Καθαρό, Σελένα, Κράσι, Σελάκανος, Χαλασμένη Κορυφή (GR4320002) βρίσκεται το Βάραθρο Ξεπατωμένη Λατσίδα, όλα σημαντικά ενδιαιτήματα για τα είδη ασπόνδυλων των αντίστοιχων προστατευόμενων περιοχών.

Στις πεδινές περιοχές ανήκουν η εκβολή του Γεροποτάμου Μεσσαράς, το Βορειοανατολικό Άκρο της Κρήτης, όπως επίσης και οι μικρές νησίδες: Δία, Κάβαλλοι, Διονυσάδες, Ελάσα, Χρυσή, Κουφονήσι και γύρω νησίδες.

Θαλάσσιες περιοχές

Οι κύριες θαλάσσιες περιοχές που εντάσσονται στην περιοχή και φιλοξενούν πολύ σημαντικά είδη θαλάσσιων θηλαστικών και ερπετών είναι οι εξής:

-η θαλάσσια ζώνη του βορειοανατολικού άκρου της Κρήτης η οποία χαρακτηρίζεται από μεγάλα βάθη, έως και τα 600 μέτρα στο βόρειο και τα 450 στο ανατολικό της τμήμα, και απότομες κλίσεις

-το θαλάσσιο τμήμα που περιβάλλει το Κουφονήσι, το οποίο χαρακτηρίζεται από μικρά βάθη τα οποία δεν ξεπερνούν τα 50 μέτρα

-το θαλάσσιο τμήμα στην εκβολή του Γεροποτάμου το οποίο χαρακτηρίζεται από μικρά βάθη τα οποία δεν ξεπερνούν τα 50 μέτρα και ήπιες κλίσεις και

-το θαλάσσιο τμήμα στο παραλιακό μέτωπο των Αστερουσίων

Κλιματολογικά Χαρακτηριστικά

Η Περιφερειακή Ενότητα (Π.Ε.) Λασιθίου υπάγεται κατά το μεγαλύτερο μέρος της στον ημίξηρο βιοκλιματικό όροφο με χειμώνα ήπιο ή θερμό. Οι ημιορεινές περιοχές ανήκουν στον ύφυγρο βιοκλιματικό όροφο με χειμώνα ψυχρό, ενώ οι ορεινές περιοχές (οροπέδιο Λασιθίου) ανήκουν στον υγρό βιοκλιματικό όροφο με χειμώνα ψυχρό. Από την Π.Ε. Ηρακλείου, μόνο το βόρειο τμήμα της ανήκει στον ημίξηρο βιοκλιματικό όροφο με χειμώνα θερμό. Το υπόλοιπο της Π.Ε. ανήκει στον ύφυγρο βιοκλιματικό όροφο με χειμώνα ήπιο ή θερμό.

Δράσεις

Γνωμοδοτήσεις

Μία από τις κύριες αρμοδιότητες της Μονάδας Διαχείρισης είναι η παροχή γνωμοδοτήσεων κατά τη διαβούλευση μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων, οι οποίες συνοδεύονται με τις απαιτούμενες Μελέτες Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης για τις δραστηριότητες που εμπίπτουν στην περιοχή ευθύνης του, καθώς και άλλων θεμάτων, για τα οποία ζητείται η γνώμη του από τις αρμόδιες αρχές. Επομένως κάθε έργο ή δραστηριότητα που υλοποιείται στην περιοχή ευθύνης της Μ.Δ. οφείλει να έχει τη σύμφωνη γνώμη της. Επιπρόσθετα, η Μ.Δ.Π.Π. Ανατολικής Κρήτης γνωμοδοτεί για πληθώρα θεμάτων, όπως:

-Την εκτέλεση διαχειριστικών έργων και την εφαρμογή μέτρων αποκατάστασης, προστασίας, διατήρησης, βελτίωσης και ανάδειξης ειδών και ενδιαιτημάτων της περιοχής

-Την εφαρμογή πολεοδομικών σχεδίων (Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια, ΣΧΟΟΑΠ, κ.λπ.) για τις περιοχές αρμοδιότητάς της

-Την επιστημονική έρευνα και τις τεχνικές δοκιμές και αναλύσεις εντός των ορίων της

-Την παραχώρηση χώρων για πολιτιστικές και άλλες εκδηλώσεις, ανάγκες λήψης με οπτικοακουστικά μέσα, κ.α.

-Ερωτήματα Βουλής των Ελλήνων

Υλοποίηση Προγραμμάτων Παρακολούθησης και Διαχειριστικών Δράσεων

Στα πλαίσια της προστασίας και της διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών που εμπίπτουν στην χωρική της αρμοδιότητα, το προσωπικό της Μ.Δ.Π.Π. αναπτύσσει και συμμετέχει στην υλοποίηση προγραμμάτων παρακολούθησης και διαχειριστικές δράσεις της Πράξης «Ολοκλήρωση Εθνικού Συστήματος Προστατευόμενων Περιοχών και διαχειριστικών δομών περιοχών Natura 2000», με Κωδικό ΟΠΣ 5130700, που έχει ενταχθεί στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη 2014-2020» και χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ταμείο Συνοχής) και από εθνικούς πόρους μέσω του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων.

Για την επιστημονικά ορθή διεκπεραίωση των παραπάνω Δράσεων και την αποτελεσματικότερη διαχείριση των ΠΠ της Ανατολικής Κρήτης, το προσωπικό της Μ.Δ.Π.Π. συνεργάζεται με ποικίλους Φορείς (Αποκεντρωμένη Διοίκηση Κρήτης, Περιφέρεια Κρήτης, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης, Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων-Υγροτόπων (ΕΚΒΥ), κ.ά.).

Ενημέρωση και Ευαισθητοποίηση των Πολιτών

Η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών σχετικά με τις υλοποιούμενες από τη Μονάδα δράσεις έχει ως αντίκτυπό την ανάδειξη της οικολογικής αξίας των προστατευόμενων περιοχών και της βιοποικιλότητας που φιλοξενούν.

Ανθρωπογενής Δραστηριότητα

Οικιστικό Περιβάλλον

Υπάρχουν πολλοί μικροί οικισμοί, απομακρυσμένοι από τα μεγάλα αστικά κέντρα του νησιού με μικρό πληθυσμό και ιδιαίτερα γερασμένο, γεγονός που αποτυπώνεται και στα μικρά ποσοστά ενεργού και απασχολούμενου πληθυσμού. Σε μερικές περιοχές Natura όπως στην ΕΖΔ-Μονή Καψά (GR4320004) και στα νησιά δεν υπάρχουν οικισμοί.

Τα χωροταξικά σχέδια που έχουν εκπονηθεί και καταλαμβάνουν εκτάσεις των προστατευόμενων περιοχών της Μ.Δ.Π.Π. Ανατολικής Κρήτης είναι τα εξής:

-ΣΧΟΟΑΠ του τέως Δήμου Νεάπολης & τέως κοινότητας Βραχασίου (νυν Δημοτικών Ενοτήτων του Δήμου Αγ. Νικολάου (ΦΕΚ 383/ΑΑΠ/05-12-2012)), καταλαμβάνει εκτάσεις των GR4320013 και GR4320002

-ΣΧΟΟΑΠ Δήμου Αγίου Νικολάου Νομού Λασιθίου (ΦΕΚ 460/ΑΑΠ/01-11-2010), καταλαμβάνει εκτάσεις των GR4320002 και GR4320010

-ΣΧΟΟΑΠ πρώην Δήμου Μακρύ Γιαλού, νυν Δημοτικής Ενότητας Δήμου Ιεράπετρας και Δήμου Σητείας ΠΕ Λασιθίου (ΦΕΚ 363/ΑΑΠ/26-11-2012), καταλαμβάνει εκτάσεις των GR4320004 και GR4320005

-ΣΧΟΟΑΠ Δήμου Λεύκης Ν. Λασιθίου (ΦΕΚ 539/ΑΑΠ/21-10-2009), καταλαμβάνει εκτάσεις των GR4320016, GR4320008 και GR4320017

-ΣΧΟΟΑΠ Δημοτικής Ενότητας Ιτάνου (πρώην Δήμου Ιτάνου) Ν. Λασιθίου (ΦΕΚ 498/ΑΑΠ/02-10-2009) και τροποποιήσεις αυτού (ΦΕΚ 63/ΑΑΠ/11-04-2011, ΦΕΚ 94/ΑΑΠ/23-05-2011, ΦΕΚ 156/ΑΑΠ/16-06-2011, ΦΕΚ 330/ΑΑΠ/25-11-2011), καταλαμβάνει εκτάσεις των GR4320006, GR4320009, GR4320016 και GR4320011

-ΣΧΟΟΑΠ Δήμου Βιάννου Ν. Ηρακλείου (ΦΕΚ 54/ΑΑΠ/30-03-2011), καταλαμβάνει εκτάσεις των GR4320002, GR4320010, GR4310006, GR4310011 και GR4310013

-ΣΧΟΟΑΠ Δήμου Ιεράπετρας Νομού Λασιθίου (ΦΕΚ 4852/ΑΑΠ/19-10-2009) , καταλαμβάνει εκτάσεις των GR4320005, GR4320014, GR4320003, GR4320002, GR4310006 και GR4320010

Οικονομικές Δραστηριότητες

Η οικονομία της περιοχής στηρίζεται κυρίως στον πρωτογενή τομέα, καθώς και στον τριτογενή (τουριστικές δραστηριότητες). Ο πρωτογενής τομέας αφορά κυρίως καλλιέργειες ελαιώνων, αμπελώνων, καθώς και υπαίθριων καλλιεργειών. Στην κτηνοτροφική παραγωγή καταγράφεται περιορισμένη αιγοπροβατοτροφία.

Το οροπέδιο Λασιθίου (ΕΖΔ/ΤΚΣ-Δίκτη: Οροπέδιο Λασιθίου, Καθαρό, Σελένα, Κράσι, Σελακάνος, Χαλασμένη Κορυφή (GR4320002)) σε υψόμετρο που ξεπερνάει τα 850 μέτρα είναι το μεγαλύτερο στην Κρήτη και αποτελείται από μία εύφορη και καλλιεργήσιμη πεδιάδα περικυκλωμένη από τις κορυφές του όρους Δίκτη. Στην περιοχή είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένη η κτηνοτροφική και η αγροτική οικονομία με την παραγωγή υπαίθριων προϊόντων, κυρίως λαχανικών και φρούτων. Επιπλέον υψηλές είναι και οι παραγόμενες ποσότητες πατάτας οι οποίες διοχετεύονται κυρίως στην κρητική και εγχώρια αγορά.

Στις ΕΖΔ-Γιούχτας-Φαράγγι Αγίας Ειρήνης (GR4310002) και ΖΕΠ-Όρος Γιούχτας (GR4310010) οι σημαντικότερες γεωργικές καλλιέργειες είναι εκείνες της ελιάς και της αμπέλου. Αντιθέτως η κτηνοτροφία είναι λιγότερο ανεπτυγμένη και αποτελεί κλάδο μικρής δυναμικότητας, ενώ από πλευράς ζωικού κεφαλαίου, μεγαλύτερη συγκέντρωση καταγράφεται σε προβατοειδή, αίγες και πουλερικά. Ο δευτερογενής τομέας παραμένει σε γενικές γραμμές στάσιμος, με τη μεταποιητική δραστηριότητα να σχετίζεται κυρίως με το αμπέλι (κρασί, ρακή) και την ελιά.

Στα Αστερούσια Όρη ο αγροτικός τομέας επικεντρώνεται, κατά βάση, στις παραδοσιακές καλλιέργειες της ελιάς και εν μέρει του αμπελιού, στα κηπευτικά θερμοκηπίου, καθώς και στην κτηνοτροφία στα ορεινά (κυρίως αιγοπρόβατα).

Στο Όρος Θρυπτή ο πρωτογενής τομέας ενισχύεται κυρίως με την καλλιέργεια ελαιώνων, αμπελώνων, εσπεριδοειδών, καθώς και υπαίθριων καλλιεργειών.

Στα Όρη Ζάκρου κύρια αγροτική δραστηριότητα αποτελεί η παραγωγή ελαιόλαδου, και με μικρότερη ένταση κυρίως για ιδιωτική χρήση η καλλιέργεια αμπελώνων, αλλά και η παραγωγή κηπευτικών, ενώ στο Βορειοανατολικό Άκρο Κρήτης οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις είναι περιορισμένες και αφορούν κυρίως ελαιώνες, υπαίθριες καλλιέργειες και αμπελώνες.

Η απασχόληση στον τριτογενή τομέα εμφανίζει έντονες ανισότητες ανάμεσα στις περιοχές. Οι οικονομικές δραστηριότητες που σχετίζονται με τον τουριστικό κλάδο αναπτύσσονται κυρίως στις παραθαλάσσιες περιοχές και στη νήσο Χρυσή.

Ο δευτερογενής τομέας στις ΠΠ περιλαμβάνει κυρίως επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην τυποποίηση ελαιολάδου και στην παραγωγή κρασιού και αποσταγμένων αλκοολούχων ποτών (τσικουδιά).