Το δίκτυο Natura 2000 είναι ένα δίκτυο βασικών τόπων που εκτείνεται και στις 27 χώρες της ΕΕ, τόσο στην ξηρά όσο και στη θάλασσα και αποτελεί το μεγαλύτερο οργανωμένο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών στον κόσμο. Αποσκοπεί στην προστασία των περιοχών που θεωρούνται βασικές για επιλεγμένα είδη χλωρίδας και πανίδας ή τύπους οικοτόπων μεταξύ αυτών που απαριθμούνται τόσο στην Ευρωπαϊκή Οδηγία για τα πτηνά (79/409/ΕΟΚ, όπως αντικαταστάθηκε με την Οδηγία 2009/147/ΕΚ) όσο και στην Ευρωπαϊκή Οδηγία για τους οικοτόπους (92/43/ΕΟΚ). Πρόκειται για είδη και οικοτόπους που θεωρούνται ευρωπαϊκής σημασίας επειδή απειλούνται με εξαφάνιση, είναι ευάλωτα, σπάνια ή ενδημικά, ή συνιστούν εξαιρετικά παραδείγματα τυπικών χαρακτηριστικών μίας ή περισσότερων από τις εννέα βιογεωγραφικές περιοχές της Ευρώπης. Η Ελλάδα εντάσσεται εξ’ ολοκλήρου στην Μεσογειακή βιογεωγραφική περιοχή.

Οι περιοχές του δικτύου Natura 2000 περιλαμβάνουν διαφορετικούς τύπους οικοσυστημάτων όπως χερσαία, λιμνοποτάμια και θαλάσσια οικοσυστήματα. Ένα οικοσύστημα μπορεί να περιλαμβάνει έναν ή περισσότερους οικοτόπους και συνήθως φιλοξενεί μια ποικιλόμορφη κοινότητα φυτών και ζώων.

Ενώ το δίκτυο περιλαμβάνει αυστηρά προστατευόμενες περιοχές, στην μεγαλύτερη έκτασή του δεν αποτελεί ένα σύστημα αυστηρών φυσικών καταφυγίων από το οποίο εξαιρούνται όλες οι ανθρώπινες δραστηριότητες. Η προσέγγιση για τη διατήρηση και τη βιώσιμη χρήση των περιοχών Natura 2000 είναι πολύ ευρύτερη και επικεντρώνεται σε μεγάλο βαθμό στους ανθρώπους που εργάζονται με τη φύση και όχι σε βάρος της. Ωστόσο, τα κράτη μέλη οφείλουν να διασφαλίζουν ότι η διαχείριση των τόπων γίνεται με βιώσιμο τρόπο, τόσο από οικολογική όσο και από οικονομική άποψη.

Το δίκτυο Natura 2000 περιλαμβάνει περισσότερες από 27.000 περιοχές που καλύπτουν συνολική επιφάνεια περίπου 1.150.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων χερσαίων και θαλάσσιων περιοχών όλων των κρατών μελών της ΕΕ. Η συνολική έκταση που καλύπτεται από το δίκτυο Natura 2000 αντιπροσωπεύει περίπου το 18 % της συνολικής χερσαίας έκτασης της Ε.Ε. και το 8% της θαλάσσιας.

Στην Ελλάδα το δίκτυο Natura 2000 περιλαμβάνει συνολικά 446 περιοχές καταλαμβάνοντας χερσαία έκταση σε ποσοστό άνω του 27% της επικράτειας και θαλάσσια άνω του 19%. Η αναθεώρηση του εθνικού καταλόγου πραγματοποιήθηκε με την Κ.Υ.Α. 50743/2017 «Αναθεώρηση εθνικού καταλόγου περιοχών του Ευρωπαϊκού Οικολογικού Δικτύου Natura 2000» (ΦΕΚ Β’ 4432/17).

Το Δίκτυο Natura 2000 περιλαμβάνει:

1) τις «Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ)» (Special Protection Areas – SPA) για την Ορνιθοπανίδα, όπως ορίζονται στην Οδηγία για τη διατήρηση των άγριων πτηνών. Οι ΖΕΠ χαρακτηρίζονται από τα κράτη μέλη και εντάσσονται αυτόματα στις περιοχές Natura
2) τις «Ειδικές Ζώνες Διατήρησης (ΕΖΔ)» (Special Areas of Conservation – SAC)» όπως ορίζονται στην Οδηγία για τους οικοτόπους. Αρχικά καταρτίζεται από το κάθε κράτος μέλος εθνικός κατάλογος στον οποίο περιλαμβάνονται οι «Τόποι Κοινοτικής Σημασίας (ΤΚΣ)» (Sites of Community Importance – SCI). Πραγματοποιείται επιστημονική αξιολόγηση και διαπραγμάτευση μεταξύ του Κράτους Μέλους και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προκειμένου να οριστικοποιηθεί ο κατάλογος των ΤΚΣ. Με την οριστικοποίηση του καταλόγου από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το κράτος μέλος κηρύσσει τις περιοχές αυτές (εντός εξαετίας) ως ΕΖΔ.

Για περισσότερες πληροφορίες:

Με το Ν. 1650/1986 (ΦΕΚ Α’ 160) “Για την Προστασία του Περιβάλλοντος” καθορίζονται οι όροι και οι προϋποθέσεις για τον χαρακτηρισμό προστατευόμενων περιοχών. Ακολούθησε η ίδρυση Φορέων Διαχείρισης για την Διοίκηση και Διαχείριση των αντίστοιχων Προστατευόμενων Περιοχών.

Mε το Ν. 2742/99 (ΦΕΚ Α’ 207) εισάγεται ο θεσμός των Φορέων Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών και ορίζονται οι αρμοδιότητες τους ενώ με τον Νόμο 3044/2002 (ΦΕΚ Α’ 197) ιδρύονται οι πρώτοι είκοσι πέντε (25)  Φορείς Διαχείρισης.

Με το Ν.4519/2018 (ΦΕΚ Α’ 25) κηρύσσεται το νομικό πλαίσιο των Φορέων Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών (Φ.Δ.Π.Π.), που με την ίδρυση οχτώ (8) νέων, καταγράφονται συνολικά τριάντα έξι (36) Φορείς Διαχείρισης με την χωρική τους αρμοδιότητα να εκτείνεται στις περιοχές του Δικτύου Natura 2000.

Με τον ιδρυτικό Νόμο 4685/2020 του Οργανισμού Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α.) συστήνονται είκοσι τέσσερις (24) Μονάδες Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών (Μ.Δ.Π.Π.) σε επίπεδο τμήματος. Οι Μ.Δ.Π.Π. καλύπτουν το σύνολο των προστατευόμενων περιοχών, οι οποίες προσδιορίζονται στις περιοχές προστασίας της βιοποικιλότητας, τα Εθνικά Πάρκα, τα Καταφύγια Άγριας Ζωής και τα προστατευόμενα τοπία – προστατευόμενοι φυσικοί σχηματισμοί. Ο Οργανισμός αναλαμβάνει ρόλο κεντρικού φορέα συντονισμού της διακυβέρνησης και διαχείρισης του φυσικού περιβάλλοντος. Στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων του ο Οργανισμός εκπονεί πρόγραμμα εφαρμογής των εγκεκριμένων σχεδίων διαχείρισης κάθε προστατευόμενης περιοχής που εγκρίνεται από τον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας.

Τα εργαλεία του Συστήματος Διακυβέρνησης Προστατευόμενων Περιοχών (Π.Π.), όπως καθορίζονται στο άρθρο 33 του Ν. 4685/2020 (ΦΕΚ Β’ 92/2020), με τα οποία δημιουργούνται οι συστημικές σχέσεις των φορέων του, με στόχο την Πολυεπίπεδη Διακυβέρνηση της πολιτικής για τις προστατευόμενες περιοχές είναι τα ακόλουθα:

α) η Εθνική Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα και το Πενταετές Σχέδιο Δράσης της,

β) το Πλαίσιο Δράσεων Προτεραιότητας για το δίκτυο Natura 2000,

γ) τα Προεδρικά Διατάγματα χαρακτηρισμού, οριοθέτησης και όρων προστασίας και χρήσεων γης των προστατευόμενων περιοχών (Π.Π.),

δ) τα εγκεκριμένα Σχέδια Διαχείρισης των Π.Π.,

ε) τα εγκεκριμένα Σχέδια Δράσης προστασίας ειδών και τύπων οικοτόπων,

στ) οι Προγραμματικές Συμβάσεις και τα Μνημόνια Συνεργασίας που συνάπτει ο Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α. με άλλους δημόσιους φορείς,

ζ) το Πληροφοριακό Σύστημα Διοίκησης της Πολιτικής για τις προστατευόμενες περιοχές το οποίο υλοποιείται και λειτουργεί επιχειρησιακά από τον Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α., η) η εποπτεία της κατάστασης διατήρησης των τύπων οικοτόπων και ειδών του άρθρου 11 της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ και οι εθνικές εκθέσεις του άρθρου 17 της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ και του άρθρου 12 της Οδηγίας 2009/147/ΕΚ