Γενική Περιγραφή

Όρος Πάρνωνα-Υγροτοπική Περιοχή Μούστου

Η περιοχή του όρους Πάρνωνα και η υγροτοπική περιοχή Μουστού διακρίνονται για την οικολογική, αισθητική, επιστημονική, γεωμορφολογική, εκπαιδευτική και πολιτιστική τους αξία, με παράλληλη ανάπτυξη ανθρώπινων δραστηριοτήτων που εναρμονίζονται με την προστασία της φύσης και του τοπίου. Ειδικότερα, ο υγρότοπος Μουστού, αποτελεί ένα σημαντικό οικοσύστημα για τη διαχείμαση και μετανάστευση σπάνιων και απειλούμενων παρυδάτιων και υδρόβιων πουλιών.

Θεσμικό Πλαίσιο

Όρος Πάρνωνα-Υγροτοπική Περιοχή Μούστου

ΝΟΜΟΙ

Ν.2742/1999 «Χωροταξικός σχεδιασμός και αειφόρος ανάπτυξη και άλλες διατάξεις». Εισήχθη το θεσμικό πλαίσιο για την διαχείριση των Προστατευόμενων Περιοχών (ΠΠ) της Ελλάδας. (ΦΕΚ/τ. Α-207/7-10-1999)

Ν.3044 «Μεταφορά Συντελεστή Δόμησης και ρυθμίσεις άλλων θεμάτων αρμοδιότητας Υπουργείου Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημόσιων Έργων», ίδρυση 25 Φορέων Διαχείρισης ΠΠ και περιλαμβάνει χάρτες με τα εξωτερικά όρια κάθε μίας από τις 25 ΠΠ. Συστάθηκε ο Φορέας Διαχείρισης όρους Πάρνωνα και υγροτόπου Μουστού (σύμφωνα με τους Ν. 1650/1986 για «την προστασία του περιβάλλοντος» και 2742/ΦΕΚ/207/Α/7.10.1999 «Χωροταξικός σχεδιασμός και αειφόρος ανάπτυξη και άλλες διατάξεις») στο πλαίσιο της προστασίας της περιοχής, της διατήρησης των φυσικών πόρων και του ελέγχου των αλόγιστων δραστηριοτήτων (ΦΕΚ/Α/197/27.8.2002)

Ν. 4519/2018 «Φορείς Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών και άλλες διατάξεις». Ιδρύονται 8 επιπλέον ΦΔΠΠ (συνολικά πλέον 36 ΦΔΠΠ), ενώ διευρύνονται τα όρια των περιοχών αρμοδιότητας των ήδη υφιστάμενων ΦΔΠΠ, έτσι ώστε όλες οι περιοχές του Δικτύου Natura 2000 της χώρας να ενταχθούν στην εποπτεία των ΦΔΠΠ. Αύξηση της χωρικής αρμοδιότητας του Φορέα Διαχείρισης και μετονομασία του σε Φορέας Διαχείρισης Πάρνωνα, Μουστού, Μαινάλου & Μονεμβασίας. Στην χωρική αρμοδιότητά του περιλαμβάνονται πλέον, εκτός από την υφιστάμενη κατά την έναρξη ισχύος του περιοχή ευθύνης και 14 περιοχές του Δικτύου Natura 2000. (ΦΕΚ 25/τ. Α΄/20-2-2018)

Ν.4685/2020 «Εκσυγχρονισμός περιβαλλοντικής νομοθεσίας, ενσωμάτωση στην ελληνική νομοθεσία των Οδηγιών 2018/844 και 2019/692 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και λοιπές διατάξεις». Την διαχείριση αναλαμβάνει ο ΟΦΥΠΕΚΑ με την δημιουργία, υπό τον ΟΦΥΠΕΚΑ, 24 Μονάδων Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών ως καθολικοί διάδοχοι των Φορέων Διαχείρισης των Προστατευόμενων Περιοχών. Ο Φ.Δ. μετεξελίσσεται σε Μονάδα Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών Νότιας Πελοποννήσου με αρκετές αλλαγές στις περιοχές χωρικής αρμοδιότητας οι οποίες ανέρχονται σε είκοσι (20) περιοχές του δικτύου NATURA 2000. (ΦΕΚ 92/τ. Α/7-5-2020)

Ν.3937/2011 «Διατήρηση της βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις» όπως ορίστηκαν στην Οδηγία 92/43/ΕΟΚ για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας.

ΥΠΟΥΡΓΙΚΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ

Υ.Α. 1251186/359 «Καθορισμός αριθμού μελών του Δ.Σ. του Φορέα Διαχείρισης όρους Πάρνωνα και υγροτόπου Μουστού». (ΦΕΚ/τ. Β/126/7.2.2003)

Υ.Α. 51923 «Έγκριση Κανονισμού για την εκτέλεση έργων, για την ανάθεση, παρακολούθηση και παραλαβή μελετών και υπηρεσιών, την προμήθεια, παράδοση και παραλαβή αγαθών, υλικών και προϊόντων και για τη σύναψη και εκτέλεση των σχετικών συμβάσεων του Φορέα διαχείρισης όρους Πάρνωνα και υγροτόπου Μουστού». (ΦΕΚ/1924/τ. Β/27.12.2004)

Υ.Α. 51920 «Κανονισμός Οικονομικής Διαχείρισης Φορέα Διαχείρισης όρους Πάρνωνα και υγροτόπου Μουστού». (ΦΕΚ/1925/τ. Β/27.12.2004)

Υ.Α. 51922 «Έγκριση κανονισμού λειτουργίας του Διοικητικού Συμβουλίου (Δ.Σ.) του Φορέα Διαχείρισης όρους Πάρνωνα και υγροτόπου Μουστού και η τροποποίηση αυτού: Υ.Α. 48290 (ΦΕΚ/1780/Β/12.11.2010)». (ΦΕΚ/1926/τ. Β/27.12.2004)

Υ.Α. 3946 «Συγκρότηση του Διοικητικού Συμβουλίου του Φορέα Διαχείρισης όρους Πάρνωνα και υγροτόπου Μουστού» και των τροποποιήσεων αυτού [Υ.Α. (ΦΕΚ/47/ΥΟΔΔ/11.2.2010), ΦΕΚ325/22-9-2011, ΦΕΚ 375/3-11-2011, ΦΕΚ 185/ΥΟΔΔ/23.4.2013, ΦΕΚ 621/ΥΟΔΔ/9.10.2014]. (ΦΕΚ/303/ΥΟΔΔ/14.7.2009)

ΦΕΚ

ΦΕΚ/τ. Β/747/21.6.2006 «Κανονισμός Λειτουργίας υπηρεσιών και προσωπικού του Φορέα Διαχείρισης όρους Πάρνωνα και υγροτόπου Μουστού».

ΦΕΚ 1495/τ. B/6-9-2010 «καθορισμός μέτρων και διαδικασιών για τη διατήρηση της άγριας ορνιθοπανίδας και των οικοτόπων/ενδιαιτημάτων της, σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ»

ΦΕΚ Β’ 4432/2017 «αναθεώρηση εθνικού καταλόγου περιοχών Ευρωπαϊκού Οικολογικού Δικτύου Natura 2000».

ΚΟΙΝΕΣ ΥΠΟΥΡΓΙΚΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ

ΚΥΑ 33999/2010 «Καθορισμός χρήσεων όρων και περιορισμών δόμησης για την προστασία χερσαίων και υδάτινων εκτάσεων των Δήμων Βόρειας Κυνουρίας, Λεωνιδίου, Σκιρίτιδας και Απόλλωνος του Ν. Αρκαδίας, των Δήμων Θεραπνών, Οινούντος και Γερονθρών του Ν. Λακωνίας και των κοινοτήτων Κοσμά (Ν. Αρκαδίας) και Καρυών (Ν. Λακωνίας) της περιοχής όρους Πάρνωνα και υγροτόπου Μουστού» και των τροποποιήσεων αυτής (δυνάμει των ΦΕΚ 160/ΑΑΠΘ/16.6.2011 και ΦΕΚ 226/ΑΑΠ/15.4.2013) και ισχύει βάσει της υπ’ αρ. οικ. 81516/968/25.2.2000 απόφασης έγκρισης του Γενικού Διευθυντή Περιβάλλοντος του ΥΠΕΧΩΔΕ της Ειδικής Περιβαλλοντικής Μελέτης όρους Πάρνωνα-υγροτόπου Μουστού και το Νόμο 3937/2011 (ΦΕΚ 60/Α/31.03.2011) περί «Διατήρησης της Βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις» και ισχύει, χαρακτηρίζονται οι Περιοχές Απολύτου Προστασίας της Φύσης και οι Περιοχές Προστασίας της Φύσης καθώς και οι λοιπές περιοχές εντός της προστατευόμενης περιοχής και καθορίζονται οι επιτρεπόμενες χρήσεις και οι δραστηριότητες ανά περιοχή. (ΦΕΚ/353/ΑΑΠ/6.9.2010)

Κ.Υ.Α. 33999 (ΦΕΚ/τ. 160/16-6-2011) (ΦΕΚ 126/15-4-2013). Παράταση ΚΥΑ (ΦΕΚ/156/10-5-2013).

Φυσικό Περιβάλλον

Όρος Πάρνωνα-Υγροτοπική Περιοχή Μούστου

ΟΙΚΟΤΟΠΟΙ

Η προστατευόμενη περιοχή χαρακτηρίζεται από υψηλή ποικιλότητα τύπων οικοτόπων και βλάστησης με περισσότερους από 20 τύπους οικοτόπων Ευρωπαϊκής σημασίας (Παράρτημα Ι της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ «για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας») και Ελληνικού ενδιαφέροντος (εκτός Οδηγίας με μεγάλη εθνική σημασία).

1. Ορεινή μεσογειακή ή Ψευδοαλπική ζώνη: στις ψηλότερες κορυφές του Πάρνωνα (από τη Μεγάλη Τούρλα στα βόρεια μέχρι τη Μαδαρή στα νότια) και συνήθως πάνω από τα 1.700μ., σχηματίζεται μία ζώνη γυμνή από δένδρα, που καλύπτεται από «στεπόμορφα» λιβάδια με αγκαθωτούς θάμνους και αγρωστώδη φυτά.
2. Δάση ορεινών κωνοφόρων: σχηματίζουν στον Πάρνωνα μια εκτεταμένη ζώνη, που αρχίζει περίπου από το υψόμετρο των 700-800μ. και φθάνει ως τα 1.700-1.800μ. Τα δάση αυτά αποτελούνται βασικά από τρία είδη κωνοφόρων: μαύρη πεύκη, κεφαλληνιακή ελάτη και δρυποφόρο άρκευθο.
3. Δάση φυλλοβόλων δρυών: το μεγαλύτερο και πιο γνωστό τέτοιο δάσος βρίσκεται γύρω από το χωριό Καρυές, και καταλαμβάνει έκταση 3.600 στρεμμάτων και απαρτίζεται κυρίως από πλατύφυλλη δρυ.
4. Δάση καστανιάς: εμφανίζονται κατά τόπους σε όξινα εδάφη, όπως στις πλαγιές γύρω από τα χωριά Καστάνιτσα, Άγιο Πέτρο, Κοσμά και Καστρί. Δεν είναι βέβαιο ότι η καστανιά είναι αυτοφυής στον Πάρνωνα. Είναι πιθανό να έχει εισαχθεί στην περιοχή εδώ και αιώνες.
5. Δάση χαλεπίου πεύκης: κοντά στο χωριό Καλλιθέα και μεταξύ Πλατάνου και καταρράκτη Λεπίδας εκτείνονται δασικές κοινότητες χαλεπίου πεύκης.
6. Μεσογειακοί θαμνώνες – φρυγανότοποι: καταλαμβάνουν τις χαμηλότερες πλαγιές του βουνού, από το επίπεδο της θάλασσας μέχρι τα 700-800μ.
7. Αζωνική βλάστηση ρεματιών: η περιοχή του Πάρνωνα διασχίζεται από πολλούς χειμάρρους και ρέματα εποχιακής ροής. Στις καταπράσινες όχθες τους απαντούν κυρίως πλατάνια, λίγες ασημοϊτιές και στα χαμηλότερα σημεία, πικροδάφνες και λυγαριές.
8. Χασμοφυτική βλάστηση: στους γκρεμούς του Πάρνωνα, παρατηρείται αυτός ο ιδιόμορφος τύπος βλάστησης. Τα χασμόφυτα είναι φυτά ειδικά προσαρμοσμένα να φυτρώνουν στις σχισμές των βράχων και επιβιώνουν χάρη στο βαθύ ριζικό τους σύστημα ή στο πλούσιο ρίζωμά τους.
9. Υγροτοπική βλάστηση: στον Μουστό παρατηρείται η συνήθης βλάστηση των παραθαλάσσιων υγροτόπων, όπως καλαμιώνες με αγριοκάλαμα, φυτά των αλιπέδων και των υφάλμυρων βάλτων, όπως βούρλα και αρμυρήθρες, αλλά και φυτά των αμμωδών παραλιών.

Τα ενδημικά δάση με κέδρους (Juniperus spp, τύπος οικοτόπου 9560), στις βόρειες πλαγιές του όρους Πάρνωνα εκπροσωπούνται από τα μοναδικά στην Ελλάδα δάση με Juniperus drupacea (δρυπώδης άρκευθος ή δενδρόκεδρο). Τα δάση αυτά, μαζί με τα εκτεταμένα δάση μαύρης πεύκης (Pinus nigra subsp. nigra, τύπος οικοτόπου 9530) συνιστούν οικοτόπους προτεραιότητας για προστασία και διαχείριση με βάση την Οδηγία 92/43/ΕΟΚ, προσδίδοντας υψηλή οικολογική σημασία στην προστατευόμενη περιοχή. Άλλοι αξιόλογοι δασικοί οικότοποι, τόσο οικολογικά, όσο και από την άποψη της ποσοστιαίας κάλυψης του όρους περιλαμβάνουν:

– τα δάση με την ενδημική για την Ελλάδα κεφαλληνιακή ελάτη (Abies cephalonica,   Ελληνικού ενδιαφέροντος τύπος οικοτόπου 951Β),

– τα δάση καστανιάς (Castanea sativa, τύπος οικοτόπου 9260),

– τα δάση χαλεπίου πεύκης (Pinus halepensis, τύπος οικοτόπου 9540),

– τα θερμόφιλα δρυοδάση με διάφορα είδη δρυών (Quercus, Ελληνικού ενδιαφέροντος τύπος οικοτόπου 924Α),

– τα δάση αείφυλλων σκληρόφυλλων με αριά (Quercus ilex, τύπος οικοτόπου 9340) που καλύπτουν τη δεύτερη μεγαλύτερη έκταση στον Πάρνωνα μετά την κεφαλληνιακή ελάτη,

– οι θαμνώνες και τα δάση αείφυλλων σκληρόφυλλων με κυρίαρχο είδος το πουρνάρι (Quercus coccifera) που αντιστοιχούν στον Ελληνικού ενδιαφέροντος τύπο οικοτόπου 934A.

ΧΛΩΡΙΔΑ

Η χλωρίδα του Πάρνωνα δεν είναι πλήρως γνωστή. Χλωριδικά στοιχεία του 1999 υπολογίζουν τα γνωστά φυτικά είδη και υποείδη του όρους σε 747, με την πρόβλεψη ότι ο πραγματικός αριθμός τους είναι μεγαλύτερος των 1.100. Περαιτέρω μελέτη της χλωρίδας του όρους τα επόμενα έτη έδειξε ότι ο αριθμός των 1.100 ειδών ή μεγαλύτερος είναι πολύ πιθανό να ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, ιδιαίτερα αν στην τοπογραφική οριοθέτηση του Πάρνωνα συμπεριληφθούν τα χαμηλότερα τμήματά του, τα οποία συχνά ξεκινούν από μικρό υψόμετρο ή ακόμη και από το επίπεδο της θάλασσας.

Ο σημαντικός αριθμός των φυτικών ειδών του Πάρνωνα σχετίζεται στενά με τη γεωγραφική θέση του όρους, την ποικιλότητα του τοπίου, τα διαφορετικά πετρώματα, την υψομετρική διαβάθμιση και την υπάρχουσα βλάστηση αλλά και την παλαιογεωγραφία, την αποίκιση της περιοχής από τον άνθρωπο και την ειδογένεση που αναπτύχθηκε στον χώρο με το πέρασμα του χρόνου. Η σύνθεση της χλωρίδας είναι πολύ διαφορετική σε διαφορετικά οικοσυστήματα. Περιοχές με πλούσια δασική κάλυψη συνήθως είναι φτωχές σε απόλυτους αριθμούς φυτικών ειδών ενώ ανοιχτές εκτάσεις χωρίς πυκνή ξυλώδη βλάστηση σε χαμηλό και μεσαίο υψόμετρο μπορεί να φιλοξενούν μεγάλους αριθμούς ειδών.

Τουλάχιστον 225 φυτικά είδη έχουν καταγραφεί στην ορεινή ζώνη πάνω από τα 1.700 m, ορισμένα από τα οποία είναι σπάνια και μοναδικά στην περιοχή. Νέες καταγραφές εξακολουθούν να πραγματοποιούνται καθώς η έρευνα συνεχίζεται .

ΠΑΝΙΔΑ

H βιοποικιλότητα της προστατευόμενης περιοχής δεν είναι πλήρως γνωστή. Έχουν πραγματοποιηθεί λίγες ερευνητικές εργασίες και ακόμα λιγότερες μελέτες και για συγκεκριμένες μόνο ζωικές ομάδες στην προστατευόμενη περιοχή, οπότε και η γνώση για την πανιδική σύσταση της περιοχής μόνο ολοκληρωμένη δεν χαρακτηρίζεται. Περισσότερα στοιχεία έδωσαν οι εννιά μελέτες παρακολούθησης των ειδών και τύπων οικοτόπων που πραγματοποιήθηκαν για την υλοποίηση της Πράξης «Προστασία και διατήρηση της βιοποικιλότητας του Όρους Πάρνωνα και Υγροτόπου Μουστού» του Άξονα Προτεραιότητας 9 «Προστασία Φυσικού Περιβάλλοντος και Βιοποικιλότητας», του ΕΠ «ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 2007-2013». Τα βιβλιογραφικά δεδομένα καθώς και παρατηρήσεις ερευνητών και του προσωπικού της Μονάδας Διαχείρισης για την περιοχή παρουσιάζονται στη συνέχεια.

ΘΗΛΑΣΤΙΚΑ

Στην περιοχή του Πάρνωνα αναφέρονται 32 είδη χερσαίων θηλαστικών. Τα περισσότερα από αυτά έχουν ευρεία εξάπλωση στην περιοχή. Εξαίρεση αποτελούν: (α) το ζαρκάδι (Capreolus capreolus), που βρίσκεται κυρίως στη Νότια περιοχή του Πάρνωνα, (β) η βίδρα (Lutra lutra), που βρίσκεται κυρίως στον υγροβιότοπο του Μουστού και (γ) οι νυχτερίδες, που εντοπίζονται κυρίως σε απόκρημνους, βραχώδεις βιοτόπους με κοιλότητες και με μικρότερες ή μεγαλύτερες σπηλιές.

ΕΡΠΕΤΟΠΑΝΙΔΑ

Στην περιοχή απαντώνται 33 είδη ερπετών από τα οποία: (α) έξι είναι χελώνες (δύο χερσαίες, δύο των γλυκών νερών και δύο θαλάσσιες), (β) 14 είναι σαύρες, (γ) 13 είναι φίδια και (δ) έξι είναι αμφίβια (δύο είδη φρύνου και τέσσερα είδη βατράχου). Όλα τα είδη των χελωνών, καθώς και δύο είδη φιδιών, το σπιτόφιδο (Zamenis situlus) και ο λαφιάτης (Elaphe quatrolineata), αποτελούν είδη προτεραιότητας για τη διατήρηση και ανήκουν στο Παράρτημα ΙΙ της Οδηγίας των Οικοτόπων (Οδηγία 92/43/ΕΟΚ).

ΟΡΝΙΘΟΠΑΝΙΔΑ

Η ορνιθοπανίδα της περιοχής αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία της βιοποικιλότητάς της, αφού αποτελείται από περισσότερα από 240 είδη πουλιών, με 80 από αυτά να θεωρούνται ως υψηλής προτεραιότητας για τη διατήρησή τους και περιλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας για τα Πουλιά (Οδηγία 79/409/ΕΟΚ και όπως ισχύει). Αξίζει να σημειωθεί η σπουδαιότητα και η συμβολή του υγροτόπου του Μουστού στη διατήρηση αυτής της υψηλής ποικιλότητας σε πτηνά στην περιοχή.

ΙΧΘΥΟΠΑΝΙΔΑ

Στα υδάτινα συστήματα της περιοχής καταγράφονται είδη ιχθυοπανίδας, όπως Atherina boyeri (Αθερίνα), Belone belone (Ζαργάνα), Dicentrarchus labrax (Λαβράκι), Lithognathus mormyrus (Μουρμούρα), Mugil cephalus (Κοινός Κέφαλος), Parablennius sanguinolentus (Σαλιάρα), Pomatoschistus sp. (Γωβιός), Salaria pavo (Λειροσαλιάρα), Syngnathus abaster (Σακοράφα) και Aphanius almiriensis (Ζαχαριάς Αλμυρής) το οποίο είναι είδος προτεραιότητας για τη διατήρηση και ανήκει στο Παράρτημα ΙΙ της Οδηγίας των Οικοτόπων (Οδηγία 92/43/ΕΟΚ). Το Aphanius almiriensis θεωρείται από την IUCN ως Κρισίμως Κινδυνεύον είδος. Ανήκει επίσης στα παραρτήματα ΙΙ και ΙΙΙ της Σύμβασης της Βέρνης. Είναι είδος ενδημικό της βορειοανατολικής Πελοποννήσου και έχει βρεθεί μόνο στην περιοχή της Αλμυρής Κορινθίας και στη λιμνοθάλασσα του Μουστού, αναδεικνύοντας έτσι και με αυτό το χαρακτηριστικό τη σπουδαιότητα της περιοχής.

ΑΣΠΟΝΔΥΛΑ

Τέλος αναφέρεται ότι από τα πρώτα αποτελέσματα καταγραφής πεδίου στην περιοχή του Πάρνωνα για τα είδη των ασπόνδυλων εντοπίστηκαν 28 είδη χειλοπόδων, 13 είδη διπλοπόδων, 3 είδη σκορπιών και αρκετά είδη αραχνών της οικογένειας Gnaphosidae. Η μεγάλη αξία της περιοχής σε ότι αφορά την ποικιλότητα των ασπόνδυλων και τη βιογεωγραφία της, τεκμηριώνεται από την εύρεση του σπάνιου γένους Eurygeophilus για πρώτη φορά στην Ελλάδα (αλλά και στη Βαλκανική χερσόνησο και στην Ανατολική Μεσόγειο).

ΓΕΩΛΟΓΙΑ

Γενικό χαρακτηριστικό της περιοχής από άποψη μορφολογίας είναι το απότομο, αδρό, με βαθιές κοιλάδες, χωρίς σημαντικές διακλαδώσεις ανάγλυφο, φαινόμενο το οποίο αποδίδεται στην παρουσία των περατών ανθρακικών σχηματισμών. Η περιοχή του Πάρνωνα συνδυάζει υψηλής αισθητικής αξίας φυσικά τοπία και ανθρωπογενή τοπία, όπως οι παραδοσιακοί οικισμοί, οι χώροι των μοναστηριών, το παραδοσιακό αγροτικό τοπίο. Συνολικά, η περιοχή χαρακτηρίζεται από υψηλή τοπιακή αξία, η οποία επιβάλλει να προστατευθούν/διατηρηθούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της από ενδεχόμενες αλλοιώσεις ή καταστροφές. Στο ενδοδασικό περιβάλλον συναντάται ο χαρακτηριστικός τύπος του στεγασμένου τοπίου που δημιουργείται κάτω από την κομοστέγη του δάσους. Η πυκνότητα της βλάστησης και το περιορισμένο βάθος οπτικής διείσδυσης δίνουν την αίσθηση της απόλυτης επαφής με το φυσικό πλούτο. Στις ξέφωτες θέσεις η απεριόριστη θέα και η κυριαρχία του ορίζοντα μας παραπέμπει στο πανοραμικό τοπίο. Το πανοραμικό τοπίο που εμφανίζεται σε όλα τα σημεία του χώρου είναι έντονο. Εκεί η θέα είναι ανεπηρέαστη από φυσικά εμπόδια ή υπάρχει μερικός περιορισμός και επιτρέπεται η επέκταση του βλέμματος σε μεγάλες αποστάσεις και εκτεταμένο πλάτος. Η ποικιλία των λεπτομερειών της βλάστησης, τα μονοπάτια, ο καταγάλανος ουρανός, συνθέτουν το πολύμορφο αυτό τοπίο, όπου ο παρατηρητής ανάλογα με την εποχή, το φωτισμό και τη διάθεση, δίνει διαφορετική αξία κάθε φορά στα ξεχωριστά στοιχεία που τον περιβάλλουν.

Δράσεις

ΥΠΟΒΟΛΗ–ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

ΈΡΓΑ – ΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΟ Ε.Π. Υ.ΜΕ.ΠΕΡ.Α.Α. 2014-2020

Στο πλαίσιο του Ε.Υ.Δ. Ε.Π. «Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη» (Ε.Π.Υ.ΜΕ.ΠΕΡ.Α) υποβλήθηκε πρόταση με την αίτηση χρηματοδότησης ύψους 1.000.000,00 €, με τίτλο «Επιχορήγηση του Φορέα Διαχείριση Πάρνωνα, Μουστού, Μαινάλου και Μονεμβασίας για δράσεις διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών, ειδών και οικοτόπων». Το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης της Πράξης ορίζεται στα 5 έτη (2019-2023).

ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ

ΈΡΓΑ – ΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΟ CLLD LEADER 2014-2020

Στο πλαίσιο του Τοπικού Προγράμματος CLLD/LEADER 2014-2020 της ΟΤΔ Πάρνωνας ΑΕ με τίτλο: «Ανατολική Πελοπόννησος. Απόθεμα Βιόσφαιρας και Επιχειρηματικές Ζώνες Καινοτομίας» του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-2020, Μέτρο 19, Υπομέτρο 19.2, για παρεμβάσεις Δημοσίου Χαρακτήρα, η Μονάδα Διαχείρισης υπέβαλλε πρόταση χρηματοδότησης προϋπολογισμού 216.490,00 €, με τίτλο «Υποστήριξη δράσεων περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης του Φορέα Διαχείρισης. Η πρόταση περιλαμβάνει τα παρακάτω υποέργα που αφορούν κυρίως σε δράσεις ενημέρωσης ευαισθητοποίησης του τοπικού πληθυσμού περιοχής παρέμβασης της προτεινόμενης περιοχής του Αποθέματος Βιόσφαιρας.

Το Υποέργο 1: Γεωγραφικό Σύστημα Πληροφοριών μέσω διαδραστικών χαρτών (WEB based-GIS) της προτεινόμενης περιοχής του Αποθέματος Βιόσφαιρας όρους Πάρνωνα – Κάβου Μαλέα.

Το Υποέργο 2: Παραγωγή και σχεδίαση ενημερωτικού υλικού ενημέρωσης- ευαισθητοποίησης που συνίσταται στον σχεδιασμό, την παραγωγή και την εκτύπωση έντυπου ενημερωτικού υλικού για την προτεινόμενη περιοχή του Αποθέματος Βιόσφαιρας όρους Πάρνωνα – Κάβου Μαλέα.

Το Υποέργο  3: Παραγωγή και σχεδιασμός περιοδεύουσας έκθεσης.

Το Υποέργο 4: Διοργάνωση ενημερωτικών Ημερίδων.

Το Υποέργο  5: Προμήθεια Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού.

ΕΤΗΣΙΕΣ ΕΚΘΕΣΕΙΣ – ΣΧΕΔΙΑ ΔΡΑΣΗΣ

Οι Ετήσιες Εκθέσεις υλοποιούνται κάθε έτος και αφορούν στο σύνολο των δράσεων όλων των Τμημάτων του Φορέα Διαχείρισης.

Το Σχέδιο Δράσης Ενημέρωσης – Ευαισθητοποίησης καταρτίζεται κάθε έτος και αφορά στις δράσεις του Τμήματος Πληροφόρησης, Εκπαίδευσης και Δημοσιότητας.

Το Σχέδιο Επόπτευσης / Φύλαξης αφορά στον προγραμματισμό των δράσεων του Τμήματος Επόπτευσης/Φύλαξης & Εφαρμογών Διαχείρισης και αναθεωρείται κάθε δύο έτη.

Το Σχέδιο Δράσης Προστασίας & Διαχείρισης καταρτίζεται κάθε έτος και αφορά στον προγραμματισμό των δράσεων του Τμήματος Προστασίας και Διαχείρισης.

ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ

Τμήμα Επόπτευσης / Φύλαξης & Εφαρμογών Διαχείρισης: δύναται αναλόγως των συνθηκών να γίνονται περιπολίες με μικτά κλιμάκια με τα θεσμοθετημένα όργανα του Νομού, έτσι ώστε να μπορεί να πραγματοποιείται πλήρης έλεγχος και άμεση καταστολή των παράνομων δραστηριοτήτων και όχι απλή καταγραφή αυτών. Συνεργασία υφίσταται και με τις ομάδες έργου των Αναδόχων των υπηρεσιών παρακολούθησης αλλά και αυτόνομα με τη βοήθεια άλλων μελών του προσωπικού του ΦΔ σε συνεννόηση με τους Ανάδοχους για την καταγραφή και σε ορισμένες περιπτώσεις και τη συλλογή ειδών.

Τμήμα Προστασίας και Διαχείρισης: διεκπεραιώνει έγγραφα που σχετίζονται με τα ακόλουθα:

– Επικουρία των αρμοδίων διοικητικών αρχών στον έλεγχο της εφαρμογής της περιβαλλοντικής νομοθεσίας και των περιβαλλοντικών όρων που ισχύουν ή επιβάλλονται αντιστοίχως για έργα ή δραστηριότητες που πραγματοποιούνται στις περιοχές ευθύνης τους.

– Σύνταξη αναφορών προς αρμόδιες υπηρεσίες για την αναστολή ή ματαίωση επιβαρυντικών για την προστατευόμενη περιοχή δραστηριοτήτων, έργων και την απομάκρυνση οχλουσών δραστηριοτήτων.

– Διενέργεια αυτοψιών σε εγκαταστάσεις ή δραστηριότητες, ιδίως όταν πιθανολογείται ότι η λειτουργία τους υποβαθμίζει το περιβάλλον, η σύνταξη σχετικών εκθέσεων, που κοινοποιούνται στις αρμόδιες κατά περίπτωση αρχές και η εισήγηση των επιβληθεισών κυρώσεων ή άλλων μέτρων προστασίας του περιβάλλοντος, σύμφωνα με το άρθρο 30 του ν. 1650/1986.

Οι δράσεις που σχετίζονται με την παρακολούθηση/τεκμηρίωση/αξιολόγηση αλλά και την προστασία συχνά γίνονται με τη συνεργασία φορέων όπως με διεθνή ερευνητικά κέντρα για διευκόλυνση ερευνητών σε εργασία πεδίου στην Π.Π. και μη κυβερνητικές οργανώσεις (Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, WWF, ΑΝΙΜΑ, Ορειβατικούς Συλλόγους, Ηοneyguide Holidays, κ.λπ.).

Στα πλαίσια της συνεργασίας με ερευνητικά κέντρα και ιδρύματα, χορηγούνται άδειες επιστημονικής έρευνας σε ημεδαπούς και αλλοδαπούς ερευνητές για μελέτες και συλλογή δειγμάτων στην Π.Π.

Τμήμα Πληροφόρησης, Εκπαίδευσης & Δημοσιότητας: συνεργάζεται με διάφορους φορείς (τοπικούς, εκπαιδευτικούς, περιβαλλοντικές οργανώσεις, κ.ά.) που έχουν άμεση σχέση με το αντικείμενο των δραστηριοτήτων του. Διοργανώνει περιβαλλοντικές εκδηλώσεις, ημερίδες, προγράμματα κατάρτισης και επιμόρφωσης σε συνεργασία με άλλους αρμόδιους δημόσιους ή ιδιωτικούς φορείς, για την προβολή των στόχων και των επιτευγμάτων της διαχείρισης και προστασίας και να αναλαμβάνουν σχετική εκδοτική δραστηριότητα έντυπης ή και ηλεκτρονικής μορφής.

Όλα τα Τμήματα συνεργάζονται μεταξύ τους, αλλά και με τις ομάδες έργου των Αναδόχων των υπηρεσιών παρακολούθησης, σε συνεννόηση με τους Ανάδοχους για την καταγραφή και σε ορισμένες περιπτώσεις και τη  συλλογή ειδών.

Με τη συνεργασία της εταιρείας ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ, υλοποιήθηκε πρόγραμμα περιβαλλοντικής ενημέρωσης επισκεπτών, μέσω της χρήσης της ψηφιακής τεχνολογίας.

ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ – ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗ

Υλοποιείται πρόγραμμα κατόπιν έγκρισής του από το ΙΕΠ και οι μαθητές έρχονται σε άμεση επαφή με α) την έννοια και τη σημασία της βιοποικιλότητας γενικά, β) τα αξιόλογα οικολογικά και πολιτισμικά στοιχεία και τις ζώνες προστασίας της ΠΠ, γ) τα σπάνια και ενδημικά φυτά και τα ενδιαφέροντα είδη ζώων, δ) τα προβλήματα που υποβαθμίζουν την ΠΠ, ε) τον ρόλο της Μονάδας Διοαχείρισης στην ΠΠ, στ) το τι μπορούν να κάνουν τα ίδια τα παιδιά για την προστασία. Το Πρόγραμμα περιλαμβάνει:

– Θεματικές προβολές εντός των σχολικών αιθουσών κατόπιν συνεννόησης με την εκάστοτε σχολική μονάδα.

– Επίσκεψη σχολείων στα Κέντρα Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης (ΚΠΕ) της Μονάδας, όπου ξεναγούνται στην αίθουσα έκθεσης ερμηνείας περιβάλλοντος, παρακολουθούν θεματικές προβολές περιβαλλοντικού περιεχομένου και συμμετέχουν σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Η επίσκεψη συνδυάζεται με μετάβαση στο πεδίο της ΠΠ κατά την οποία διεξάγονται δημιουργικές περιβαλλοντικές δραστηριότητες, όπως πεζοπορία σε επιλεγμένα μονοπάτια, παρατήρηση πουλιών, ζωγραφική, χειροτεχνία, κατασκευές κ.α.

– Πακέτο περιβαλλοντικών δραστηριοτήτων το οποίο απευθύνεται στους μαθητές.

Ανθρωπογενής Δραστηριότητα

ΟΙΚΙΣΤΙΚΟ – ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ – ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Οι παραδοσιακοί οικισμοί, βασικό στοιχείο της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής πολιτιστικής κληρονομιάς, αποτελούν εντυπωσιακά αξιοθέατα της χώρας γενικά, αλλά και ειδικότερα του Πάρνωνα.

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ – ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΤΟΠΟΙ

Στην περιοχή, αλλά και στην ευρύτερη, υφίσταται σημαντικό δίκτυο αρχαιολογικών χώρων όπως:

– την έπαυλη του Ηρώδου του Αττικού που πρόσφατα ήρθε στην επιφάνεια στα Δολιανά Αρκαδίας και η οποία αποτελεί την πλουσιότερη συλλογή στην περιοχή,

– ο αρχαιολογικός χώρος της Πλάκας (4 χλμ. Ν του Λεωνιδίου) που βρίσκεται εντός του αρχαίου οχυρωμένου οικισμού Βρασιαί ή Πρασιαί, στην παραλία του Λεωνιδίου, ο οποίος άκμαζε στα ρωμαϊκά και υστερορωμαϊκά χρόνια.

– ο αρχαιολογικός χώρος της Τεγέας με το ναό της Αλέας Αθηνάς (Ν. Δ. της Τεγέας) και το αρχαίο θέατρο της Τεγέας, οι τάφοι του Μενελάου στην Πελλάνα – την Αρχαία πόλη της Σπάρτης αλλά και άλλοι πολλοί.

ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ

Το βουνό του Πάρνωνα ονομάστηκε «Δεύτερο Άγιο Όρος» ή «Άγιον Όρος της Νότιας Ελλάδας», γιατί σε αυτό μετοίκισαν επί Κωνσταντίνου Πωγωνάτου (668-685 μ.Χ.) εκχριστιανισθέντες κάτοικοι από τον Άθω, αλλά και γιατί κανένα άλλο ελληνικό βουνό δεν παρουσιάζει τόσο μεγάλη συγκέντρωση μοναστηριών. Η χριστιανική παρουσία στον Πάρνωνα μέχρι και στις παραθαλάσσιες παρυφές του είναι αδιάλειπτη από τα παλαιοχριστιανικά χρόνια (4ος-7ος αι. μ.Χ.). Ορισμένα από τα πιο σημαντικά μοναστήρια της περιοχής αλλά και της ευρύτερης είναι τα ακόλουθα:

– Αγ. Αναργύρων, Νότια του χωριού Βέροια. Χρονολογείται από το 13ο αιώνα και θεωρείται η αρχαιότερη μονή με συνεχή λειτουργία.

– Γυναικεία Μονή Ελώνης ή Έλωνας (Κοιμήσεως της Θεοτόκου), κοντά στον Κοσμά. Χρονολογείται από τις αρχές του 16ο αιώνα περίπου

– Γυναικεία Μονή Μαλεβής (Κοιμήσεως της Θεοτόκου), στο δρόμο Αγ. Πέτρου – Άστρους

– Καρυάς (Αγ. Νικολάου), κοντά στον Τυρό. Θεωρείται το πιο παλιό τσακώνικο μοναστήρι.

ΜΝΗΜΕΙΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ,

Ασβεστοκάμινα, νεροτριβές και νερόμυλοι, ανεμόμυλοι, αλώνια, γεφύρια και ξερολιθιές βρίσκονται διάσπαρτα στην περιοχή του Πάρνωνα και μας θυμίζουν παλαιότερες εποχές.

ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Η τσακώνικη διάλεκτος, ο τσακώνικος χορός, η ενδυμασία, η υφαντική, τα ήθη και έθιμα των Τσακώνων, αποτελούν μια δυναμική της περιοχής του Πάρνωνα. Οι Τσάκωνες, ως γνήσιοι απόγονοι των Δωριέων, διατήρησαν ανόθευτη τη ρίζα τους και η τσακώνικη γλώσσα αποτελεί και σήμερα τη ζωντανή έκφραση της Δωρικής διαλέκτου.

Η πλούσια παράδοση του Πάρνωνα προβάλλεται συχνά στις τοπικές γιορτές του. Γιορτές θρησκευτικές, ιστορικές, πολιτιστικές, ακόμα και γιορτές αφιερωμένες σε τοπικά προϊόντα διοργανώνονται κάθε χρόνο σε πολλά χωριά του Πάρνωνα.

Ιστορικές γιορτές, όπως ο εορτασμός της Επετείου της Β’ Εθνοσυνέλευσης στο Άστρος, η αναπαράσταση της ιστορικής Μάχης των Βερβένων και των Δολιανών, αλλά και πλήθος πολιτιστικών εκδηλώσεων και γιορτών τοπικών προϊόντων, ανταμώματα, κ.α. λαμβάνουν χώρα κάθε χρόνο στα χωριά του Πάρνωνα.

Από τα τοπικά προϊόντα, η μελιτζάνα, το κάστανο και το κεράσι έχουν κάθε χρόνο την τιμητική τους. Στην Καστάνιτσα μοναδική είναι η «Γιορτή του κάστανου», που διοργανώνεται τέλη Οκτωβρίου Στον Πλάτανο παρόμοια είναι η «Γιορτή του κερασιού», κάθε Μάιο. Στην Πλάκα του Λεωνιδίου κάθε καλοκαίρι (τέλη Αυγούστου) έχει καθιερωθεί η «Γιορτή της τσακώνικης μελιτζάνας». Το τοπικό αυτό προϊόν έχει χαρακτηριστεί Προϊόν Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ) και προσφέρεται στη γιορτή μαγειρεμένο με διάφορους τρόπους.

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Το προσωπικό της Μονάδας Διαχείρισης είναι υπεύθυνο για την υλοποίηση των δράσεων ενημέρωσης-ευαισθητοποίησης, στο πλαίσιο:

– των επισκέψεων περιβαλλοντικής ενημέρωσης σε σχολεία,

– των επισκέψεων ποικίλων ομάδων στα τέσσερα Κέντρα Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης,

– των περιβαλλοντικών δράσεων εορτασμού ημερών με παγκόσμιο ενδιαφέρον, καθώς και

– των ημερίδων/ συνεδρίων, εκδηλώσεων και τοπικών γιορτών, με περιβαλλοντικό ενδιαφέρον, κ.α.,

Ορισμένες από τις κυριότερες περιβαλλοντικές δραστηριότητες είναι:

– Επισκέψεις περιβαλλοντικής ενημέρωσης μαθητών σε Σχολεία της Α΄βάθμιας και Β΄βάθμιας εκπαίδευσης στο πλαίσιο Παγκόσμιων Ημερών

– Ξεναγήσεις ποικίλων ομάδων στα τέσσερα Κέντρα Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης

– Δράσεις εθελοντικού καθαρισμού στο πλαίσιο Παγκόσμιων Ημερών

– Διοργάνωση εκδήλωσης παρατήρησης και αναγνώρισης υδρόβιων πουλιών – καταμέτρηση ειδών (RIA), με αφορμή την Πανευρωπαϊκή Γιορτή πουλιών

– Καταγραφή μεταναστευτικών πουλιών στον υγρότοπο Μουστού στο πλαίσιο της συμμετοχής της Μονάδας Διαχείρισης στις μεσοχειμωνιάτικες καταμετρήσεις υδρόβιων πουλιών (Ιανουάριος), σε συνεργασία με την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία.

– Εκδηλώσεις επανένταξης άγριας ορνιθοπανίδας στην προστατευόμενη περιοχή

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Στο ορεινό τμήμα της περιοχής οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία και, κατ’ επέκταση, με την παραγωγή γαλακτοκομικών προϊόντων. Άλλη δραστηριότητά τους είναι η δενδροκομία, καθώς και υλοτομία μαρμάρων. Στις πεδινές περιοχές η γεωργία απασχολεί μεγάλο μέρος των ντόπιων, κυρίως με την καλλιέργεια ελιάς και την παραγωγή άριστης ποιότητας ελαιόλαδου. Αν και ο φορέας εκτείνεται σε παράκτια περιοχή, η αλιεία δεν αποτελεί πρωτεύουσα ασχολία, ενώ η βιομηχανική παραγωγή είναι περιορισμένη στον κλάδο των τροφίμων.

ΠΡΟΣΒΑΣΗ–ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 

Τα τελευταία χρόνια σημαντική αύξηση παρουσιάζει ο τουρισμός και ήδη άρχισαν να δημιουργούνται οι κατάλληλες υποδομές για τη φιλοξενία των επισκεπτών με ολοκαίνουργια και σύγχρονα ξενοδοχεία κοντά στο Άστρος και στο Λεωνίδιο. Έκρηξη παρουσιάζει και ο ορεινός τουρισμός, για αυτό και οι κάτοικοι, αλλά και ξένοι επενδυτές προσπαθούν να αυξήσουν τις δραστηριότητες δασικής αναψυχής, π.χ. περιήγηση, πεζοπορία και ορειβασία.

Για την κάλυψη αυτής της ζήτησης οι φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης και της τοπικής κοινωνίας έχουν ως στόχο τους τη διαμόρφωση ειδικών διαδρομών–μονοπατιών, χώρων υπαίθριας εστίασης, σημείων θέας, κέντρων ενημέρωσης και ξενώνων.

Η προστατευόμενη περιοχή βρίσκεται στην ανατολική Πελοπόννησο και η προσέγγιση της είναι εύκολη, τόσο με ιδιωτικής χρήσης αυτοκίνητο, αφού ο δρόμος είναι βατός και διέρχεται περιφερειακά από σημαντικά αστικά κέντρα της Πελοποννήσου, όσο και με Μέσα Μαζικής Μεταφοράς και συγκεκριμένα με δρομολόγια των ΚΤΕΛ Ν. Αρκαδίας (απευθείας για Άστρος ή μέσω Τρίπολης), ΚΤΕΛ Αργολίδας (ανταπόκριση από το Άργος) και ΚΤΕΛ Λακωνίας.

Σιδηροδρομικώς από Αθήνα μέχρι Κόρινθο και από εκεί με άλλα μέσα.

Ακτοπλοϊκώς κατά τους θερινούς μήνες. Στις ανατολικές ακτές της Λακωνίας, ιπτάμενο δελφίνι συνδέει τον Πειραιά, με τους σταθμούς του Γέρακα και της Μονεμβασίας, καθώς και το λιμάνι της Πλάκας Λεωνιδίου με τον Πειραιά.

Προσωρινά, για περισσότερες πληροφορίες, παρακαλούμε επισκεφτείτε την ιστοσελίδα του πρώην Φορέα Διαχείρισης Διαχείρισης Πάρνωνα, Μουστού, Μαινάλου και Μονεμβασίας: