Μια αυγούλα, Σταυρούλα

Μια αυγούλα θε να σηκωθώ να μπω σε περιβόλι
να κόψω μήλο της μηλιάς, κυδώνι της αγάπης
να κόψω κι ένα λιόφυλλο να παίζω το γιογκάρι
Γιογκάρι μου περήφανο, για δε βαρείς γιομάτα
Για σφίξ’ τα τέλια δυνατά και βάρα με γιομάτα
μήπως και την πλανέψουμε αυτήν τη μαυρομάτα

Πελοπόννησος

Όλα τα τραγούδια από την Πελοπόννησο

Σχόλια

Χορευτικό τραγούδι από την Πελοπόννησο στα βήματα του συρτού καλαματιανού. Στους στίχους του περιλαμβάνεται μία από τις σπάνιες αναφορές στη χρήση του φύλλου της ελιάς ως πένας για το γιογκάρι, ιστορικό έγχορδο μουσικό όργανο της οικογένειας του ταμπουρά.

Μοιράσου τους στίχους

>> Φύση και Παραδοσιακό Τραγούδι

Μα πήρα έναν ανήφορο

Μα πήρα έναν ανήφορο κι έναν ανηφοράκο
να βρω κλαράκι φουντωτό και ριζιμιό λιθάρι
πες το καημένε σταυραϊτέ

να γείρω ν’ αποκοιμηθώ, λίγον ύπνο να πάρω
μα δε ’γειρα, δεν πλάγιασα, μα ιδέ τον ύπνο πήρα
πες το καημένε σταυραϊτέ

ακούω μιας πέρδικας λαλιά, μια περδικολαλούσα
και το ’λεγε βραχνά βραχνά και παραπονεμένα
πες το καημένε σταυραϊτέ

Αϊτέ να φας τα νύχια σου, να φας και τα φτερά σου
που μ’ έφαγες το ταίρι μου και δε μπορ’ α πετάξω
πες το καημένε σταυραϊτέ
χρυσέ μου πλουμιδιάρη αϊτέ

Τυρός Αρκαδίας

Όλα τα τραγούδια από την Πελοπόννησο

Σχόλια

Τραγούδι για τον σταυραετό και την πέρδικα, από τον Τυρό Αρκαδίας. Οι παρομοιώσεις του αϊτού με τον λεβέντη άντρα και της πέρδικας με την όμορφη γυναίκα είναι ευρύτατα διαδεδομένες στον ελληνικό χώρο. Στο συγκεκριμένο τραγούδι, η πέρδικα θρηνεί για το ταίρι της. Χαρακτηριστικές είναι οι επαναλαμβανόμενες αναφορές στον σταυραετό στα στιχουργικά τσακίσματα του τραγουδιού.

Μοιράσου τους στίχους

>> Φύση και Παραδοσιακό Τραγούδι

Βασιλικός πλατύφυλλος

Βασιλικός πλατύφυλλος με τα σαράντα φύλλα
με τα σαράντα φύλλα, μα τη θάλασσα
κορμί κυπαρισσένιο, δε σ’ αγκάλιασα

σαράντα σ’ αγαπήσανε και πάλι εγώ σε πήρα
και πάλι εγώ σε πήρα, μα την πέρδικα
πώς το ’παθα ο δόλιος και μπερδεύτηκα

Βασιλικός στην πόρτα μας κι εμείς τον πεθυμούμε
κι εμείς τον πεθυμούμε, πάπια του γιαλού
τι αρνήστηκες εμένα κι αγάπησες αλλού

κι έρχοντ’ απ’ άλλη γειτονιά και τον κορφολογούνε
και τον κορφολογούνε, μικρή με τις ελιές
εγώ θα σε φιλήσω κι αν θέλεις μην το λες

Κορφολόγημα είναι η κοπή των νεαρών βλαστών στην κορυφή του φυτού

Πελοπόννησος

Όλα τα τραγούδια από την Πελοπόννησο

Σχόλια

Τραγούδι της αγάπης από την Πελοπόννησο, στα βήματα του καλαματιανού. Στους αλληγορικούς λυρικούς στίχους ο ερωτευμένος νέος παρουσιάζει την αγαπημένη του ως θελκτικό πλατύφυλλο βασιλικό, που διεγείρει την επιθυμία στις καρδιές των ανθρώπων. Η φύση είναι παρούσα και στα παρεμβαλλόμενα τσακίσματα του τραγουδιού, όπου γίνεται αναφορά στη θάλασσα και τα πουλιά.

Μοιράσου τους στίχους

>> Φύση και Παραδοσιακό Τραγούδι

Αμπέλι μου πλατύφυλλο

Αμπέλι μου πλατύφυλλο και κοντοκλαδεμένο
για’ δεν ανθείς, για’ δεν καρπείς, σταφύλια για’ δεν κάνεις
με χρέωσες παλιάμπελο και θέλ’ να σε πουλήσω
Μη με πουλάς αφέντη μου κι εγώ σε ξεχρεώνω
για βάλε νιους και σκάψε με, γέρους και κλάδεψέ με
και κοριτσάκια ανύπαντρα να με κορφολογούνε

Κορφολόγημα είναι η κοπή των νεαρών βλαστών στην κορυφή του φυτού

Πελοπόννησος

Όλα τα τραγούδια από την Πελοπόννησο

Σχόλια

Τραγούδι για το αμπέλι από την Πελοπόννησο, στα βήματα του συρτού καλαματιανού. Ο ζωηρός διάλογος ανάμεσα στον παραπονεμένο, διαμαρτυρόμενο ιδιοκτήτη και στο μισοπαρατημένο, απεριποίητο αμπέλι φανερώνει τις εντατικές και συνεχείς εργασίες από ειδικά χέρια που απαιτεί η αμπελοκαλλιέργεια για να αποδώσει πλούσια παραγωγή.

Μοιράσου τους στίχους

>> Φύση και Παραδοσιακό Τραγούδι

Χιώτισσα, Σμυρνιώτισσα

Εχάραξε η ανατολή, εχάραξε κι η δύση
Χιώτισσα, Σμυρνιώτισσα,
Σμυρνιά μου, λουλουδιά μου

πάν’ τα πουλάκια στη βοσκή και οι όμορφες στη βρύση
παίρνει κι ο νιος το άτι του και πάει να το ποτίσει
βρίσκει μια κόρη κι έπλενε σε μαρμαρένια βρύση
σαράντα τάσια του ’δωσε, τα μάτια της δεν τα είδε
κι απάνω στα σαράντα δυο ακούει κι αναστενάζει
Τι έχεις κόρη που θλίβεσαι, τι έχεις που αναστενάζεις
Άντρα έχω στην ξενιτιά και λείπει τριάντα χρόνια
κι ακόμα πέντε καρτερώ και πέντε περιμένω
κι αν δεν τον δω κι αν δεν τον βρω, καλόγρια θε να γένω
Κόρη, σα λείπει ο άντρας σου, σα λείπει ο καλός σου
πες μας σημάδια του κορμιού, σημάδια απ’ το κεφάλι
Ήταν ψηλός, ήταν λιγνός και λεπτοκαμωμένος
είχε ελιά στο πρόσωπο κι ελιά στο μάγουλό του
είχε κορμί για φορεσιά και μέση για ζουνάρι
Εγώ ’μαι κόρη ο άντρας σου, εγώ ’μαι ο καλός σου

Μικρά Ασία

Όλα τα τραγούδια από τη Μικρά Ασία

Σχόλια

Τραγούδι από τη Μικρά Ασία με θέμα τον γυρισμό του ξενιτεμένου. Η λυρική περιγραφή της χαραυγής στους πρώτους στίχους προσδιορίζει χρονικά τη συνάντηση του ξενιτεμένου με τη λυγερή. Ακολουθεί η συγκλονιστική αφήγηση της αναγνώρισης του ξενιτεμένου.

Μοιράσου τους στίχους

>> Φύση και Παραδοσιακό Τραγούδι

Της τριανταφυλλιάς τα φύλλα

Της τριανταφυλλιάς τα φύλλα θα τα κάνω φορεσιά
να τα βάλω να περάσω να σου κάψω την καρδιά

Σένα τα λέγω κι άκου τα
πάρε χαρτί και γράψε τα

Απεφάσισα πουλί μου αποφάσισε και συ
δυο καρδιές να γίνουν ένα, ένα σώμα μια ψυχή

Σένα τα δίνω τα φλουριά
μαύρα μου μάτια και γλυκά

Μπαϊντίρι Σμύρνης

Όλα τα τραγούδια από τη Μικρά Ασία

Σχόλια

Τραγούδι της αγάπης από το Μπαϊντίρι της Μικράς Ασίας. Αγαπημένο τραγούδι της Δόμνας Σαμίου, που το έμαθε από τη μητέρα της και το έκανε γνωστό στο πανελλήνιο με τις ηχογραφήσεις της. Η ποιητική εικόνα του καλλωπισμού με φύλλα τριανταφυλλιάς είναι ευρύτατα διαδεδομένη στον ελληνικό χώρο.

Μοιράσου τους στίχους

>> Φύση και Παραδοσιακό Τραγούδι

Να το πούμε ένα

Να το πούμε ένα, να το πούμε ένα
ένα είναι τ’ αηδόνι, κι αυτό γλυκά λαλεί

Να το πούμε δύο, να το πούμε δύο
δύο πέρδικες στ’ αλώνι
κι ένα είναι τ’ αηδόνι, κι αυτό γλυκά λαλεί

Να το πούμε τρία, να το πούμε τρία
τρία η Αγιά Τριάδα
δύο πέρδικες στ’ αλώνι
κι ένα είναι τ’ αηδόνι, κι αυτό γλυκά λαλεί

Να το πούμε τέσσερα, να το πούμε τέσσερα
τέσσερα βυζιά η γελάδα
………………………
δύο πέρδικες στ’ αλώνι
κι ένα είναι τ’ αηδόνι, κι αυτό γλυκά λαλεί

Να το πούμε πέντε, να το πούμε πέντε
πέντε δάχτυλα στο χέρι
………………………
δύο πέρδικες στ’ αλώνι
κι ένα είναι τ’ αηδόνι, κι αυτό γλυκά λαλεί

Να το πούμε έξι, να το πούμε έξι
έξι αυγά ο τσουρτσουλιάνος
………………………
δύο πέρδικες στ’ αλώνι
κι ένα είναι τ’ αηδόνι, κι αυτό γλυκά λαλεί

Να το πούμε εφτά, να το πούμε εφτά
εφτά μέρες η βδομάδα
………………………
δύο πέρδικες στ’ αλώνι
κι ένα είναι τ’ αηδόνι, κι αυτό γλυκά λαλεί

Να το πούμε οχτώ, να το πούμε οχτώ
οχτώ πόδια το χταπόδι
………………………
δύο πέρδικες στ’ αλώνι
κι ένα είναι τ’ αηδόνι, κι αυτό γλυκά λαλεί

Να το πούμε εννιά, να το πούμε εννιά
εννιά μήνες η γυναίκα
………………………
δύο πέρδικες στ’ αλώνι
κι ένα είναι τ’ αηδόνι, κι αυτό γλυκά λαλεί

Να το πούμε δέκα, να το πούμε δέκα
δέκα μήνες η γαϊδάρα
………………………
δύο πέρδικες στ’ αλώνι
κι ένα είναι τ’ αηδόνι, κι αυτό γλυκά λαλεί

Να το πούμε έντεκα, να το πούμε έντεκα
έντεκα οι μπαλαδόροι
………………………
δύο πέρδικες στ’ αλώνι
κι ένα είναι τ’ αηδόνι, κι αυτό γλυκά λαλεί

Να το πούμε δώδεκα, να το πούμε δώδεκα
δώδεκα μήνες ο χρόνος
………………………
δύο πέρδικες στ’ αλώνι
κι ένα είναι τ’ αηδόνι, κι αυτό γλυκά λαλεί

τσουρτσουλιάνος: κορυδαλλός
μπαλαδόροι: οι έντεκα παίκτες της ποδοσφαιρικής ομάδας

Μικρά Ασία

Όλα τα τραγούδια από τη Μικρά Ασία

Σχόλια

Παιδικό τραγούδι από τη Μικρά Ασία. Κάθε αριθμός συνδέεται με μια πρακτική πληροφορία για την αγροτική ζωή ή τον άνθρωπο. Οι αριθμοί, στην πλειονότητά τους, αφορούν χαρακτηριστικά ζώων ή πουλιών, με κυρίαρχο το γλυκόλαλο αηδόνι. Οι «μπαλαδόροι» στον αριθμό έντεκα είναι προφανώς μεταγενέστερη προσθήκη, που αποδεικνύει ότι τα παραδοσιακά τραγούδια έχουν τη δυναμική να αφομοιώνουν τη νέα πραγματικότητα μέσα στην παραδοσιακή τους μορφή.

Μοιράσου τους στίχους

>> Φύση και Παραδοσιακό Τραγούδι

Μια πέρδικα καυχήστηκε

Μια πέρδικα καυχήστηκε σ’ Ανατολή και Δύση
πως δεν ευρέθη κυνηγός να τηνε κυνηγήσει
κι ο κυνηγός σαν τ’ άκουσε πολύ βαρύ του ’φάνη
στένει τα δίχτυα στα βουνά, τα ξόβεργα στσι κάμποι
τα δίχτυα τα μεταξωτά στ’ Αλή πασά τη βρύση
και πάει η πέρδικα να πιει και πιάνεται απ’ τη μύτη

Σγουρέ βασιλικέ μου και μαντζουράνα μου
εσύ θα με χωρίσεις από τη μάνα μου

Χαμηλοπιάσε κυνηγέ, γιατ’ η ψυχή μου βγαίνει
Χαμηλοπιάνει ο κυνηγός, κάνει φτερά και φεύγει

Στα όρη βγαίνει η κάππαρη
τα λόγια σ’ είναι ζάχαρη

Κρίμα σε σένα κυνηγέ και την παλληκαριά σου
να φύγει τέτοια πέρδικα από την αγκαλιά σου

Βασιλικός, βασιλικός
ο ξένος γίνεται δικός

Ρεΐσντερέ Ερυθραίας

Όλα τα τραγούδια από τη Μικρά Ασία

Σχόλια

Τραγούδι για τον κυνηγό και την πέρδικα από το Ρεΐσντερέ της Μικράς Ασίας, που χορεύεται στα βήματα του συρτού χορού. Το συγκεκριμένο θέμα για το κυνήγι της πέρδικας είναι ευρύτατα διαδεδομένο στον ελληνικό χώρο. Η πέρδικα δεν είναι άλλη από την όμορφη γυναίκα, η οποία πέφτει στα δίχτυα του νεαρού κυνηγού, αλλά κατορθώνει με τέχνασμα να του ξεφύγει και να τον περιπαίξει. Στις επωδούς του τραγουδιού κυριαρχούν οι αναφορές στη μαντζουράνα, την κάππαρη και τον βασιλικό.

Μοιράσου τους στίχους

>> Φύση και Παραδοσιακό Τραγούδι

Έλα ύπνε μου πάρε το

Έλα ύπνε μου πάρε το κι άμε το στους μπαξέδες
και γέμισε τους κόρφους του λουλούδια μενεξέδες

Κοιμήσου μέρα μου όμορφη, νύχτα με τ’ αστεράκια
Μάη μου με τα λούλουδα και με τα χορταράκια

Νάνι που το ’σπερνε αϊτός κι όπου το ’γέννα χήνα
κι όπου το μοσχανάθρεψε μια χρυσογερακίνα

Μικρά Ασία

Όλα τα τραγούδια από τη Μικρά Ασία

Σχόλια

Νανούρισμα από τη Μικρά Ασία. Το τυπικό ξεκίνημα με την επίκληση στον ύπνο δίνει τη θέση του στα στοιχεία της φύσης (πουλιά, άνθη και φυτά) και στην εναλλαγή της μέρας με την έναστρη νύχτα. Ήδη από τη βρεφική ηλικία, η ζωή του ανθρώπου παρουσιάζεται άρρηκτα συνδεδεμένη με τη φύση. Οι συνεχείς αναφορές σε πουλιά, σε άνθη, σε φυτά και οι λυρικές περιγραφές του ουρανού συντελούν με την απαλότητα και την ομορφιά τους στη δημιουργία ενός προστατευτικού και στοργικού περιβάλλοντος για το βρέφος.

Μοιράσου τους στίχους

>> Φύση και Παραδοσιακό Τραγούδι

Χελιδόνα έρχεται

Χελιδόνα έρχεται
Απ’ τη Μαύρη θάλασσα
θάλασσαν απέρασι
έκατσι και λάλησι
Μωρ’ καλή νοικοκυρά
σέβα, έβγα στου κελάρι
φέρε αυγά σαρακουστιά
και σκοινιά πεντηκουστά
για να δέσουμε του Μάρτη
και του τσιλιμπουρδάκι
κι αν δεν έχετε αυγά
φέρτε μας την κλωσσαριά
να γεννάει, να κλουσσάει
και να σέρνει τα πουλιά

Αιανή Κοζάνης

Όλα τα τραγούδια από τη Μακεδονία

Σχόλια

Ρυθμικό παιδικό τραγούδι για τον ερχομό της άνοιξης από την Αιανή Κοζάνης.
Τα χελιδονίσματα αποτελούν ιδιαίτερα αγαπητούς ανοιξιάτικους αγερμούς που επιτελούνται κατά τη μεταιχμιακή περίοδο από τον χειμώνα στην άνοιξη. Λαμβάνουν χώρα την 1η Μαρτίου με ιδιοτοπικές παραλλαγές σε πολλές περιοχές της χώρας. Τα παιδιά του σχολείου, συνοδευόμενα αρκετά συχνά πλέον από τους εκπαιδευτικούς, χωρίζονται σε ζεύγη ή δημιουργούν μικρές ομάδες, με τα αγόρια παλαιότερα να πρωτοστατούν. Ένα εκ των παιδιών κρατά ομοίωμα χελιδόνας που κατασκευάζεται με προσοχή και μεταβιβάζεται από γενιά σε γενιά. Το ομοίωμα, στολισμένο με κλαδιά ελιάς ή άλλων αειθαλών φυτών, κινείται ρυθμικά από τα παιδιά παράγοντας χαρακτηριστικούς ήχους που προσομοιάζουν με φτερούγισμα πουλιού κατά τη διάρκεια του αγερμού, που ξεκινούσε παλαιότερα από την εκκλησία. Σε αυτή τα παιδιά έψαλλαν τα κάλαντα και αφού έδεναν ένα Μάρτη στη θύρα της ξεκινούσαν για να επισκεφτούν και να τραγουδήσουν σε όλες τις οικογένειες της κοινότητας. Εκεί, αφού ερμηνεύσουν το τραγούδι της χελιδόνας, όπως το συγκεκριμένο από τη Μακεδονία, εύχονται για την Πρωτομαρτιά «καλοχρονιά» και δέχονται ως δώρα αυγά, τα οποία μοιράζονται και φυλάγουν για να βάψουν το Πάσχα.

Ζωή Ν. Μάργαρη (2023)