Δράσεις αποκατάστασης της υπό εξαφάνιση Πίνας στο Θερμαϊκό και την Χαλκιδική

Σε δράσεις αποκατάστασης των πληθυσμών της Πίνας (Pinna nobilis), οι οποίοι έχουν καταρρεύσει πλήρως στην Ελλάδα και τη Μεσόγειο, προχωρά η Μονάδα Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών Κεντρικής Μακεδονίας του ΟΦΥΠΕΚΑ. Οι δράσεις περιλαμβάνουν τη συνεχόμενη περιβαλλοντική παρακολούθηση του είδους, αλλά και προσπάθειες δημιουργίας πυρήνων νέων πληθυσμών μέσω μεταφυτεύσεων. Τα θέματα αυτά συζητήθηκαν στο πλαίσιο ημερίδας με θέμα «Η Μεσογειακή Πίνα Pinna nobilis σε κρίση. Συνέργειες για τη διάσωσή της», που πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 30 Ιουνίου στο Κεντρικό Λιμεναρχείο Θεσσαλονίκης.

Η Πίνα είναι το μεγαλύτερο σε μέγεθος δίθυρο μαλάκιο της Μεσογείου, με όστρακο που μπορεί να ξεπεράσει το 1 μ. σε μήκος. Εξαιτίας ποικίλων ανθρωπογενών δραστηριοτήτων (παράνομη αλιεία, συλλογή από δύτες, υποβάθμιση και κατακερματισμός λιβαδιών Φανερογάμων, ανεξέλεγκτη αγκυροβόληση σκαφών), κατά τα προηγούμενα τριάντα χρόνια υπήρξε δραματική μείωση των πληθυσμών του είδους.  Ωστόσο, από το 2016 και μετά, άρχισαν να καταγράφονται περιστατικά μαζικής θνησιμότητας που άγγιξαν σχεδόν το 100% των πληθυσμών της Πίνας στην πλειονότητα των Μεσογειακών ακτών, λόγω της προσβολής από το παράσιτο Haplosporidium pinnae. Ελάχιστα σημεία διατηρούν σήμερα  ζωντανά άτομα, ενώ από το 2019 το είδος χαρακτηρίζεται πλέον ως «Κρισίμως Κινδυνεύον με εξαφάνιση» (IUCN).

Στην ημερίδα παρουσιάστηκαν τα αποτελέσματα της έρευνας καταγραφής των πληθυσμών της Πίνας που πραγματοποιήθηκε το προηγούμενο διάστημα από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου για τον ΟΦΥΠΕΚΑ με χρηματοδότηση από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα ΥΜΕΠΕΡΑΑ σε δύο Θαλάσσιες Προστατευόμενες Περιοχές ευθύνης της Μονάδας Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών Κεντρικής Μακεδονίας, και ειδικότερα σε τμήμα του Θερμαϊκού Κόλπου που ανήκει στην Προστατευόμενη Περιοχή Δέλτα Αξιού και στη Θαλάσσια Προστατευόμενη Περιοχή «Ακρωτήριο Πύργος – Όρμος Κύψας-Μάλαμο», στην Κασσάνδρα της Χαλκιδικής. Συγκεκριμένα, σε 31 σημεία δειγματοληψίας, εντοπίστηκαν 40 νεκρά άτομα Πίνας, αλλά δεν βρέθηκε κανένα ζωντανό άτομο.

«Τα νεκρά άτομα Πίνας μεγάλου μεγέθους που βρέθηκαν στο πλαίσιο του έργου, διαπιστώθηκε ότι ήταν νεκρά ήδη για αρκετό καιρό, λαμβάνοντας υπόψη τους επιβενθικούς οργανισμούς που κάλυπταν το εσωτερικό των οστράκων των ατόμων της Πίνας και το πόσο λεπτό και εύθραυστο ήταν το ίδιο το όστρακο. Η απουσία νεαρών ατόμων Πίνας συνεπάγεται την αποτυχία αναπαραγωγής τις προηγούμενες χρονιές στη περιοχή μελέτης. Οι προτεραιότητες της διαχείρισης σε αυτή την φάση και με δεδομένη την παρούσα κατάσταση θα πρέπει να αποσκοπούν στην αποκατάσταση των πληθυσμών», ανέφερε ο καθηγητής του Τμήματος Ωκεανογραφίας και Θαλασσίων Βιοεπιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Δρόσος Κουτσούμπας.

Στο πλαίσιο νέου έργου με τίτλο «Εφαρμογή διαχειριστικών μέτρων για τη διατήρηση & προστασία των πληθυσμών του απειλούμενου ενδημικού είδους της Μεσογείου Pinna nobilis εντός των ΕΖΔ GR1220002 & GR1270010», που υλοποιείται το διάστημα αυτό και πάλι με χρηματοδότηση από το ΥΜΕΠΕΡΑΑ, έχουν εγκατασταθεί ειδικοί συλλέκτες για τη συλλογή προνυμφών Πίνας σε επιλεγμένα σημεία όπου, είτε καταγράφονται υγιείς πληθυσμοί Πίνας είτε είναι πιθανό με τα θαλάσσια ρεύματα να υπάρξει εγκατάσταση προνυμφών. Επίσης, προβλέπεται η μεταφορά υγιών ατόμων Πίνας σε συγκεκριμένα ενδιαιτήματα των περιοχών μελέτης (π.χ. εκβολικές περιοχές) όπου, λόγω των περιβαλλοντικών συνθηκών (χαμηλές θερμοκρασίες σε μεγάλα χρονικά διαστήματα του έτους – ακραίες αλατότητες), μειώνεται πολύ η πιθανότητα εξάπλωσης του παρασίτου Haplosporidium pinnae.

Αχτίδα φωτός η ανεύρεση νεαρών ατόμων στη Μεσσηνία

Στο πλαίσιο των προσπαθειών διάσωσης του είδους, οι επιστήμονες ζητούν από τους πολίτες να συνδράμουν στο έργο τους παρέχοντας πληροφορίες σχετικά με ζωντανά αλλά και νεκρά άτομα Πίνας που τυχόν εντοπίσουν, στο πλαίσιο της Επιστήμης των Πολιτών. Δύτες, ψαράδες και επισκέπτες των ελληνικών θαλασσών μπορούν να γίνουν τα μάτια και τα αυτιά των επιστημόνων αναρτώντας φωτογραφίες και λεπτομέρειες (σε ποια περιοχή λήφθηκε η φωτογραφία, πόσες Πίνες ήταν εκεί, σε τι κατάσταση ήταν) στη σελίδα στο Facebook «Red Fish Project». Όπως ανέφερε στην παρουσίασή του ο Διδάκτωρ του Τμήματος Ωκεανογραφίας και Θαλασσίων Βιοεπιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Θόδωρος Καμπούρης, μόλις μερικές μέρες μετά την ενεργοποίηση του τμήματος που αφορά την Πίνα στη συγκεκριμένη πλατφόρμα, ήδη υπήρξε η πρώτη αναφορά για τον εντοπισμό τεσσάρων νεαρών ατόμων Πίνας στην περιοχή της Μεσσηνίας, σε σημείο όπου είχε καταγραφεί πλήρης κατάρρευση του πληθυσμού και αυτό αποτελεί μία αχτίδα φωτός και ελπίδα για την πιθανότητα επιβίωσης του είδους.