Όρος Χελμός και Ύδατα Στυγός

Το όρος Χελμός αποτελεί την τρίτη υψηλότερη οροσειρά της Πελοποννήσου με υψηλότερη κορυφή του, την Ψηλή Κορφή (2.355 μ.). Τα μυθικά Ύδατα Στυγός είναι οι πηγές του ποταμού Κράθι, στο Χελμό, που για χρόνια τροφοδοτούν θρύλους και λαϊκές δοξασίες.

Το έντονο ανάγλυφο του ορεινού όγκου του Χελμού, σε συνδυασμό με το πλήθος των φαραγγιών και των χαραδρών του, προσφέρει μεγάλη ποικιλία ενδιαιτημάτων και συντελεί στον πλούτο της χλωρίδας και πανίδας της περιοχής. Τα ονόματα αρκετών ειδών παραπέμπουν σε τοπωνύμια της περιοχής, είτε γιατί αποτελούν ενδημικά του Χελμού, είτε γιατί περιγράφηκαν για πρώτη φορά στην περιοχή αυτή.

Η περιοχή ανήκει σε δύο προστατευόμενες περιοχές του δικτύου Natura 2000: GR2320002-Όρος Χελμός και Ύδατα Στυγός (ΕΖΔ) και GR2320013- Όρος Χελμός (Αροάνια)-Φαράγγι Βουραϊκού και Περιοχή Καλαβρύτων (ΖΕΠ). Η ΖΕΠ περιλαμβάνει στο σύνολό της την ΕΖΔ. Ο Χελμός φιλοξενεί περισσότερα από 1.140 φυτικά taxa (είδη και υποείδη) (περισσότερο από το 35% της συνολικής χλωρίδας της Πελοποννήσου), στα οποία περιλαμβάνονται τουλάχιστον 150 ελληνικά ενδημικά και τέσσερα τοπικά ενδημικά (Alchemilla aroanica, Lonicera alpigena subsp. hellenica, Polygala subuniflora και Valeriana crinii subsp. crinii). Ο μεγαλύτερος αριθμός ενδημικών καταγράφεται  στα ανωδασικά οικοσυστήματα, μεταξύ 1.500-2.000 μ. Χαρακτηριστική είναι επίσης η παρουσία των ειδών Globularίa stygia και Viola delphinantha που περιλαμβάνονται στην Οδηγία 92/43/ΕΟΚ.

Στα αλπικά λιβάδια και τα βραχώδη ενδιαιτήματα του Χελμού ζει ένας σημαντικός αριθμός ειδών ενδημικών πεταλούδων και ορθοπτέρων. Ορισμένα είδη σχηματίζουν στην περιοχή μικρούς πληθυσμούς, ενώ κάποια από αυτά, ανήκουν σε κατηγορίες κινδύνου εξαφάνισης σύμφωνα με τη Διεθνή Ένωση Προστασίας της Φύσης, ή/και προστατεύονται από  την ελληνική ή ευρωπαϊκή νομοθεσία, όπως οι πεταλούδες Turanana taygetica, Polyommatus iphigenia, Lycaena thetis και Pseudophilotes bavius, καθώς και τα ορθόπτερα Oropodisma chelmosi και Parnassiana chelmos.

Πολλοί μύθοι συνδέονται με την περιοχή, με πιο γνωστό το μύθο σύμφωνα με τον οποίο η Θέτις εμβάπτισε στα Ύδατα Στυγός, τον γιο της Αχιλλέα, για να γίνει αθάνατος. Καθώς τον κρατούσε ωστόσο από την φτέρνα, αυτό το τμήμα του σώματός, η «Αχίλλειος πτέρνα», παρέμεινε ευάλωτο. Επίσης, οι αρχαίοι πίστευαν ότι τα νερά από τον καταρράκτη της Στύγας αποτελούσαν έναν από τους ποταμούς του Άδη, τον Υποχθόνιο Στύγιο ποταμό, τα οποία από τη Γη κινούνταν μέσα στο μεγάλο φαράγγι και χάνονταν στο έδαφος, καταλήγοντας στον Άδη. Ακόμα, πίστευαν ότι τα νερά της Στύγας ήταν ιερά και στο σημείο αυτό ορκίζονταν οι Θεοί με τον «Στύγιο όρκο».

Το όρος Χελμός περιλαμβάνει ένα σύνολο ιδιαίτερων και μοναδικών γεωλογικών-γεωμορφολογικών σχηματισμών. Στην περιοχή έχουν καθοριστεί ήδη 10 γεώτοποι, που συνιστούν θέσεις με σημαντική γεωποικιλότητα και συνδυάζουν αρχαιολογικό, οικολογικό, ιστορικό ή πολιτιστικό ενδιαφέρον. Οι θέσεις αυτές έχουν επιλεγεί επιπλέον για την επιστημονική τους σημασία, την σπανιότητα, την αισθητική έλξη και την εκπαιδευτική τους αξία, καθώς η περιοχή του Χελμού εντάσσεται στο Παγκόσμιο Γεωπάρκο Χελμού-Βουραϊκού της UNESCO.

Κείμενο: Μαρία Τσώνη

Πηγές:

• Golfinopoulos, V., Papadopoulou, P., Koumoutsou, E., Zouros, N., Fassoulas, C., Zelilidis, A., Iliopoulos, G. (2022). Quantitative Assessment of the Geocites of Chelmos- Vouraikos UNESCO Global Geopark (Greece), Geosciences (Switzerland) 12(2):63
• Tan, K., Iatrou, G. 2001: Endemic Plants of Greece—The Peloponnese. – Gad Publishers Ltd.: Copenhagen, Denmark.
• Tsakiri, M., Koumoutsou, E.; Kokkoris, I.P. Trigas, P. Iliadou, E. Tzanoudakis, D. Dimopoulos, P. Iatrou, G. 2022: National Park and UNESCO Global Geopark of Chelmos-Vouraikos (Greece): Floristic Diversity, Ecosystem Services and Management Implications. – Land, 11, 33. doi: 10.3390/land11010033
• Παραδοτέα του έργου: Δράσεις για την προστασία της βιοποικιλότητας των περιοχών ευθύνης του Φορέα Διαχείρισης Χελμού-Βουραϊκου», της Πράξης με τίτλο: «Επιχορήγηση του Φορέας Διαχείρισης Χελμού- Βουραϊκού για δράσεις προστασίας της βιοποικιλότητας των περιοχών ευθύνης του»