Κάρλα – Μαυροβούνι – Κεφαλόβρυσο Βελεστίνου – Νεοχώρι

• Κωδικός:

  GR1420004

• Γεωγ. Διαμέρισμα:

  ΘΕΣΣΑΛΙΑ

• Έκταση:

  46.991,15 ha

• Κατηγορία Προστατευόμενης Περιοχής:

  ΕΖΔ

Η Ειδική Ζώνη Διατήρησης ΚΑΡΛΑ – ΜΑΥΡΟΒΟΥΝΙ -ΚΕΦΑΛΟΒΡΥΣΟ ΒΕΛΕΣΤΙΝΟΥ – ΝΕΟΧΩΡΙ – GR1420004 του Δικτύου Natura 2000 βρίσκεται στην ανατολική πλευρά της θεσσαλικής πεδιάδας, έχει έκταση 470,50 km² και ανήκει στη χωρική αρμοδιότητα της ΜΔΠΠ Θεσσαλίας.

Μεγάλο τμήμα της περιοχής καλυπτόταν ως το 1962 από τη λίμνη Κάρλα, η οποία αποξηράνθηκε για να αντιμετωπισθούν οι έντονες πλημμύρες που προκαλούσε ο ποταμός Πηνειός και να δημιουργηθούν περισσότερες εκτάσεις για εντατικές καλλιέργειες.

Οι αρνητικές επιπτώσεις της ανθρώπινης αυτής παρέμβασης δεν άργησαν να φανούν, καθώς στην περιοχή εμφανίσθηκαν ρήγματα και καθιζήσεις, γεωτρήσεις και πηγές στέρεψαν, o Παγασητικός Κόλπος στον οποίο κατέληγαν τα νερά της πρώην λίμνης Κάρλας εμφάνισε υψηλά επίπεδα ρύπανσης και ευτροφισμού, οι καιρικές συνθήκες χειμώνα και καλοκαίρι έγιναν περισσότερο ακραίες, πληθυσμοί ψαριών και πουλιών μειώθηκαν δραματικά. Ταυτόχρονα, σημαντικός αριθμός κατοίκων των παρακάρλιων χωριών αναγκάσθηκαν να εγκαταλείψουν την αλιεία, η οποία ήταν η κύρια ασχολία τους και να μεταναστεύσουν σε μεγάλα αστικά κέντρα.

Η μερική επανασύσταση του λιμναίου οικοσυστήματος, το μεγαλύτερο περιβαλλοντικό έργο στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, αποτέλεσε μονόδρομο για την αντιμετώπιση της υποβάθμισης του περιβάλλοντος της περιοχής. Ο ταμιευτήρας της Κάρλας που δημιουργήθηκε, έκτασης 38 km²,  τροφοδοτείται κυρίως από τον Πηνειό ποταμό, μέσω ενός δικτύου τάφρων και αντλιοστασίων, το οποίο ολοκληρώθηκε το 2018.

Πολλαπλά είναι τα αναμενόμενα οφέλη του έργου τόσο για την τοπική κοινωνία, όσο και για το περιβάλλον και σε αυτά περιλαμβάνονται η βελτίωση της ποιότητας και της ποσότητας των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων, η μείωση των επιπέδων θαλάσσιας ρύπανσης στον Παγασητικό Κόλπο, η σταδιακή επικράτηση ηπιότερων καιρικών συνθηκών, η άρδευση και η ύδρευση της γύρω περιοχής, η ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού και αναψυχής, η επιστροφή απειλούμενων και προστατευόμενων ειδών πανίδας και χλωρίδας.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του προγράμματος παρακολούθησης ειδών και οικοτόπων της ΜΔΠΠ Θεσσαλίας, ως το τέλος του 2022 είχαν καταγραφεί στον Ταμιευτήρα 14 είδη ψαριών, με κυριότερα  τον κυπρίνο, τη μαλαμίδα, το θεσσαλογωβιό, τη βελονίτσα και τη σαρδελομάνα. Το ίδιο εντυπωσιακή είναι και η επιστροφή υδρόβιων, παρυδάτιων και αρπακτικών πουλιών καθόλη τη διάρκεια του έτους, που είτε διαχειμάζουν στον τεχνητό υγρότοπο, είτε έχουν δημιουργήσει αναπαραγωγικές αποικίες,  όπως ο αργυροπελεκάνος, ο ροδοπελεκάνος, πολλά είδη ερωδιών, ο κορμοράνος και η λαγγόνα. Ιδιαίτερα σημαντική για την οικολογική ισορροπία, είναι η επανεμφάνιση τα τελευταία χρόνια στην περιοχή του Ταμιευτήρα κορυφαίων θηρευτών, όπως η βίδρα και το τσακάλι.

Μεταξύ του ταμιευτήρα της Κάρλας και του Αιγαίου πελάγους ορθώνεται το Μαυροβούνι, ορεινός όγκος κατάφυτος με δάση βελανιδιάς, καστανιάς, οξιάς και κουμαριάς που φιλοξενεί σημαντικούς πληθυσμούς ζαρκαδιού, αγριογούρουνου και λύκου, αλλά και μικρών θηλαστικών, όπως ο σκίουρος και το κουνάβι. Εκεί φωλιάζουν και πολλά από τα είδη πουλιών που τρέφονται στην περιοχή του Ταμιευτήρα, όπως ο φιδαετός, ο μαυροπελαργός, ο μπούφος και ο σφηκιάρης.