Pseudoislamia balcanica: Ένα μικροσκοπικό σαλιγκάρι της Τριχωνίδας και η σχέση του με τα είδη της λίμνης Οχρίδας

Την πιθανή γεωλογική και βιογεωγραφική σύνδεση της Λίμνης Τριχωνίδας με την Λίμνη Οχρίδα στη Βόρεια Μακεδονία υποδεικνύουν τα αποτελέσματα της έρευνας του μικροσκοπικού υδρόβιου σαλιγκαριού Pseudoislamia balcanica που υλοποιήθηκε στη διάρκεια του 2023 και 2024 με τη χρηματοδότηση του Οργανισμού Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ). Η φυλογενετική συγγένεια του Pseudoislamia balcanica που συναντάται στην Τριχωνίδα με τα είδη της αρχέγονης Λίμνης Οχρίδας αποτελεί ένδειξη ότι οι δύο περιοχές μοιράζονται μία κοινή εξελικτική ιστορία.

Η Pseudoislamia balcanica είναι ένα σαλιγκάρι που ζει μόνο στη Λίμνη Τριχωνίδα και σε γειτονικά συστήματα ρεόντων υδάτων -είναι δηλαδή ενδημικό της περιοχής- και παρουσιάζει πολύ περιορισμένη εξάπλωση και εξαιρετικά μικρούς και απομονωμένους πληθυσμούς. Το είδος αντιμετωπίζει πολύ υψηλό κίνδυνο εξαφάνισης στο άμεσο μέλλον και απαιτείται άμεσα η λήψη μέτρων διατήρησης και παρακολούθησης των πληθυσμών του. Για το λόγο αυτό έχει αξιολογηθεί  ως Κρισίμως Κινδυνεύον, σύμφωνα με τον Κόκκινο Κατάλογο της Ελλάδας.

Το μικροσκοπικό αυτό σαλιγκάρι, το οποίο δεν ξεπερνά σε μέγεθος τα 1,5 χιλιοστά, μελετήθηκε από την ερευνήτρια του Τμήματος Βιολογίας του ΕΚΠΑ, Κανέλλα Ραδέα και τους συνεργάτες της, στο πλαίσιο του ερευνητικού έργου με τίτλο «Η πληθυσμιακή κατάσταση και οι φυλογενετικές σχέσεις του στενότοπου ενδημικού και Κρισίμως Κινδυνεύοντος υδρόβιου είδους Pseudoislamia balcanica». Πρόκειται για ένα από τα 32 ερευνητικά έργα που χρηματοδοτούνται από τον ΟΦΥΠΕΚΑ με συνολικό προϋπολογισμό 800.000 ευρώ μέσω προκήρυξης του Ελληνικού Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛΙΔΕΚ).

Η Pseudoislamia balcanica είναι ένα από τα 70 είδη υδρόβιων  σαλιγκαριών που έχουν καταγραφεί μέχρι σήμερα στην Ελλάδα. Ένα χαρακτηριστικό των ειδών αυτών είναι ότι δεν μπορούν να ζήσουν σε ρυπασμένα νερά με χαμηλή περιεκτικότητα σε οξυγόνο. Συνεπώς, η παρουσία τους σε ένα υδάτινο σύστημα είναι αξιόπιστος δείκτης της καλής ποιότητας του νερού.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η εξάπλωση των περισσότερων ειδών υδρόβιων σαλιγκαριών περιορίζεται σε ένα και μόνο ποτάμι, σε μία και μόνο λίμνη ή πηγή και δεν εμφανίζονται πουθενά αλλού στον κόσμο. Η εξαφάνισή τους από το συγκεκριμένο σύστημα σημαίνει εξαφάνιση του συγκεκριμένου είδους από τον πλανήτη.

Όπως επισημαίνει η κ. Ραδέα, «με δεδομένη την κλιματική αλλαγή, η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζουμε σήμερα για την προστασία της φύσης στην Ελλάδα είναι η διατήρηση των υδάτινων συστημάτων γλυκού νερού και η αποτροπή της αποξήρανσης ή της αλλοίωσής τους».

«Ο ΟΦΥΠΕΚΑ στηρίζει ενεργά την έρευνα που φέρνει στο φως νέα επιστημονικά δεδομένα για τη βιοποικιλότητα της Ελλάδας και ιδιαίτερα για τους μικρούς υδρόβιους οργανισμούς που απειλούνται άμεσα από την κλιματική κρίση», αναφέρει ο διευθύνων σύμβουλος του ΟΦΥΠΕΚΑ, Κώστας Τριάντης.