Η μετανάστευση των πουλιών
Το μεγαλύτερο μεταναστευτικό σύστημα πουλιών στον κόσμο είναι το σύστημα Αφρικής -Ευρασίας, καθώς το διασχίζουν δισεκατομμύρια πουλιά καλύπτοντας τεράστιες αποστάσεις μεταξύ των αναπαραγωγικών τους εδαφών και των περιοχών διαχείμασης τους. Αποτελείται από τρεις κύριους μεταναστευτικούς διαδρόμους: το Δυτικό, Κεντρικό και Ανατολικό. Ο Ανατολικός διάδρομος, ο οποίος εκτείνεται από την Κρήτη και συνεχίζει πάνω από τα Βαλκάνια, τη Γερμανία και Σουηδία στο Βορρά και καθ’ όλη την έκταση της Ρωσίας, έως τη Σιβηρία στην Ανατολή, παραμένει ανεπαρκώς μελετημένος και κατανοητός. Δεν υπάρχουν αξιόπιστες εκτιμήσεις πάνω στον αριθμό πουλιών που διασχίζουν την Ελλάδα κατά τη μεταναστευτική περίοδο, καθώς η μελέτη μετανάστευσης πουλιών στην Ελλάδα δεν είναι τόσο ανεπτυγμένη όσο σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ωστόσο, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, τουλάχιστον 230-500 εκατομμύρια πουλιά διασχίζουν την Ελλάδα στην κάθε μεταναστευτική περίοδο.
Τα πουλιά που χρησιμοποιούν το μεταναστευτικό διάδρομο πάνω από την Ελλάδα πρέπει να διασχίσουν δύο μεγάλα οικολογικά φράγματα στη σειρά, την έρημο της Σαχάρας και τη Μεσόγειο Θάλασσα. Το κατόρθωμα αυτό επιτυγχάνεται χρησιμοποιώντας στάσεις ανεφοδιασμού, όπως οάσεις και νησιά, που επιτρέπουν σε πουλιά τόσο μικρά όσο οι Φυλλοσκόποι, που ζυγίζουν μόλις 7 γρ., να ξεκουραστούν και να αναπληρώσουν τα ενεργειακά τους αποθέματα για το επόμενο μέρος του ταξιδιού. Η επιβίωση των μεταναστευτικών πουλιών εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις στάσεις ανεφοδιασμού, τόσο πολύ που αυτές ενσωματώνονται στον «εσωτερικό χάρτη πλοήγησης» του κάθε ατόμου. Επομένως, τα νησιά του Νότιου Αιγαίου, όπως η Γαύδος, η Κρήτη, οι Στροφάδες και τα Αντικύθηρα, παίζουν έναν τεράστιο ρόλο στη διατήρηση των μεταναστευτικών ειδών.
Η Γαύδος συγκεντρώνει πουλιά που κατευθύνονται προς το βορρά κατά την ανοιξιάτικη μετανάστευση, καθώς είναι η πρώτη στεριά που φτάνουν μετά από πτήση τουλάχιστον έξι ωρών πάνω από την ανοιχτή θάλασσα από την Αφρική. Το νησί προσελκύει μεγάλο αριθμό πουλιών με διαφορετικές ανάγκες ενδιαιτημάτων, όπως παρυδάτια, στρουθιόμορφα και αρπακτικά είδη. Εκτός από το ότι λειτουργεί ως στάση ανεφοδιασμού, η Γαύδος λειτουργεί επίσης ως χώρος επείγουσας προσγείωσης σε περίπτωση κακοκαιρίας για τα πουλιά που κατευθύνονται απευθείας προς την Κρήτη.
Μελέτη των ζωονόσων
Πέρα από τον τεράστιο ρόλο που παίζουν στη διατήρηση μεταναστευτικών ειδών, τα νησιά του Νότιου Αιγαίου αποτελούν επίσης πρώτα σημεία εισόδου ενός μεγάλου εύρους ζωονοσογόνων ασθενειών στην Ευρώπη μέσω των πτηνών και των εκτοπαρασίτων τους, όπως τα τσιμπούρια.
«Οι δακτυλιώσεις είναι σημαντικές και για έναν επιπλέον λόγο, επειδή πλέον λαμβάνεται βιολογικό υλικό και δείγματα παρασίτων, προκειμένου να χρησιμοποιηθούν για τον έλεγχο, την παρακολούθηση και έγκαιρη προειδοποίηση για τις αναδυόμενες ζωονόσους, ζήτημα το οποίο αυτή τη στιγμή απασχολεί έντονα την επιστημονική κοινότητα και εντάσσεται στην προσέγγιση One Health της ΕΕ», αναφέρει ο Πέτρος Λυμπεράκης, επικεφαλής του Εργαστηρίου Μετανάστευσης του ΜΦΙΚ και επιστημονικός υπεύθυνος του έργου.
Τα αποτελέσματα του προγράμματος δακτυλιώσεων θα χρησιμοποιηθούν από τη Μονάδα Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Σαμαριάς και Προστατευόμενων Περιοχών Δυτικής Κρήτης για την καλύτερη διαχείριση των περιοχών του δικτύου Natura 2000.
