1η Μαρτίου: Παγκόσμια Ημέρα Θαλάσσιων Λιβαδιών

Η 1^η Μαρτίου έχει καθιερωθεί από τον ΟΗΕ ως η Παγκόσμια Ημέρα Θαλασσιών Λιβαδιών, σε μια προσπάθεια να αναδειχθεί η αξία αυτών  των εκπληκτικών οικοσυστημάτων και η ανάγκη προστασίας τους. Τα θαλάσσια λιβάδια είναι καθοριστικά για την υγεία των θαλασσών, καθώς φιλτράρουν και καθαρίζουν το νερό, προστατεύουν τις ακτές από τη διάβρωση, αποτελούν ενδιαίτημα, καταφύγιο και τόπο αναπαραγωγής για μεγάλο αριθμό ειδών χλωρίδας και πανίδας, φιλτράρουν και καθαρίζουν το νερό και αποτελούν δείκτες υγείας του παράκτιου θαλάσσιου χώρου. Επίσης, παρότι καλύπτουν λιγότερο από το 0,1% του θαλάσσιου πυθμένα του πλανήτη, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ, απορροφούν και συγκρατούν το 18% του διοξειδίου του άνθρακα που αποθηκεύεται στις θάλασσες και τους ωκεανούς του πλανήτη κάθε χρόνο, αποτελώντας έτσι «ανάχωμα» κατά της κλιματικής αλλαγής. Παρόλα αυτά, εξαιτίας της ανθρώπινης δραστηριότητας,  ο πλανήτης χάνει εκτάσεις της τάξης του 7% αυτών των πολύτιμων θαλάσσιων οικοσυστημάτων, που αντιστοιχούν σε ένα γήπεδο ποδοσφαίρου κάθε 30 λεπτά!

Η Ποσειδωνία στη Μεσόγειο

Στη Μεσόγειο και την Ελλάδα, τα θαλάσσια λιβάδια σχηματίζονται κυρίως από την Ποσειδωνία Posidonia oceanica. Πρόκειται για ένα είδος θαλάσσιου φανερόγαμου, ενδημικού της Μεσογείου, που λανθασμένα το αποκαλούμε «φύκια», καθώς πρόκειται για ανώτερο φυτό με ριζικό σύστημα, βλαστό και άνθη. Τα υποθαλάσσια λιβάδια που σχηματίζει η Ποσειδωνία συγκαταλέγονται στα πλέον παραγωγικά θαλάσσια οικοσυστήματα της Μεσογείου. Φιλοξενούν περισσότερα από 1.400 είδη φυκών και ζώων (μεταξύ αυτών, περισσότερα από 80 είδη εμπορικής σημασίας), απορροφούν έως και 35 φορές περισσότερο άνθρακα από τα τροπικά δάση, λειτουργούν ως “φυσικός φράχτης”, αποτρέποντας τη διάβρωση των παραλιών, και σε αυτά οφείλεται και η καθαρότητα των θαλασσών μας.

Σήμερα, στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου, και κυρίως στις πλέον ρυπασμένες περιοχές της, η Ποσειδωνία αποτελεί είδος που απειλείται με εξαφάνιση. Η ανθρώπινη δραστηριότητα των τελευταίων 50 ετών ευθύνεται για τη μείωση της έκτασης των λιβαδιών Ποσειδωνίας στη Μεσόγειο σε ποσοστό που ξεπερνάει το 30%. Τα λιβάδια ποσειδωνίας απειλούνται από την ανεξέλεγκτη ανάπτυξη στην παράκτια ζώνη, από τη θαλάσσια ρύπανση, από την ανεξέλεγκτη εγκατάσταση ιχθυοκαλλιεργειών, και τις καταστροφικές πρακτικές αλιείας, όπως η παράνομη χρήση συρόμενων αλιευτικών εργαλείων και η παράνομη αλιεία με εκρηκτικές ύλες και βέβαια από την κλιματική αλλαγή. Τέλος, τα λιβάδια Ποσειδωνίας δέχονται κάθε καλοκαίρι τις συνέπειες της ανεξέλεγκτης αγκυροβόλησης των τουριστικών ή επαγγελματικών σκαφών, καθώς και της ύπαρξης κάθε λογής ακατάλληλων αγκυροβολίων που υπάρχουν αυθαίρετα εγκατεστημένα.

Δυστυχώς, τα λιβάδια Ποσειδωνίας είναι εξαιρετικά ευαίσθητα οικοσυστήματα που αναπτύσσονται με πολύ αργούς ρυθμούς (μόλις κατά λίγα εκατοστά κάθε χρόνο) και έτσι, για να ανακάμψει ένα κατεστραμμένο λιβάδι, απαιτείται χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 100 ετών.

Οι δράσεις του Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α. για την Ποσειδωνία

Στις ελληνικές θάλασσες έχουν απομείνει κάποιες από τις σημαντικότερες εκτάσεις λιβαδιών Ποσειδωνίας στη Μεσόγειο. Ένα από τα σημαντικότερα εμπόδια για την προστασία τους είναι η έλλειψη επαρκούς γνώσης για αυτά. Το διάστημα αυτό ο Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α.), μέσω των κατά τόπους Μονάδων Διαχείρισης, υλοποιεί ερευνητικά έργα για την αποτύπωση της έκτασης, την εκτίμηση της κατάστασης διατήρησης, την χαρτογράφηση των πιέσεων και την πρόταση διαχειριστικών μέτρων για τα λιβάδια φανερόγαμων σε τρεις περιοχές: τον Θερμαϊκό Κόλπο, την Κρήτη και την Κω.

Επίσης, ο Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α. προχωρά στην προμήθεια 44 ειδικών συστημάτων πόντισης και αγκυροβολίας σκαφών, τα οποία θα εγκατασταθούν σε προστατευόμενες τουριστικές περιοχές της Κεφαλονιάς, της Αλονήσου και του Σχινιά. Πρόκειται για μόνιμα αγκυροβόλια φιλικά προς τα θαλασσινά λιβάδια, που θα τοποθετηθούν στις περιοχές αυτές για την εξυπηρέτηση επαγγελματικών και ιδιωτικών σκαφών. Στόχος της δράσης είναι να αποφευχθεί η ζημία που προκαλείται στα ευαίσθητα οικοσυστήματα της Ποσειδωνίας κατά την ανέλκυση των αγκυρών, κατά την οποία κάθε φορά ξεριζώνεται ένας μεγάλος αριθμός ριζωμάτων. Τέλος, μια ακόμη δράση, η οποία έχει ανατεθεί, αφορά στη δημιουργία εφαρμογής για κινητές συσκευές, μέσω της οποίας τα σκάφη θα καθοδηγούνται για αγκυροβόληση εκτός των λιβαδιών ποσειδωνίας.